Jan Vrijman
| Naam | Jan Hulsebos |
| Geboren | Amsterdam, 12 februari 1925 |
| Gestorven | Amsterdam, 30 mei 1997 |
| Functies | journalist, documentairemaker |
| Bekend van | Dag Koninginnedag |
| Periode actief | 1957-1984 |
| Trivia | Trivia |
Jan Vrijman in de media Oeuvre van Jan Vrijman | |
'Strijder tegen burgerlijkheid en verveling'
Jeugd
Journalist en cineast Jan Vrijman wordt als Jantje Hulsebos geboren in een arbeidersgezin in de Amsterdamse Jordaan. Tijdens de oorlog verandert hij zijn naam in Jan Vrijman. Hij zegt daar zelf over: 'Een last viel van mijn schouders, op 10 mei 1940 voelde ik mij bevrijd, ik kon - vijftien jaar oud - beginnen mezelf te worden. Zo groeide ik op, een vlegel van bezetting en verzet, belazerd door iedereen, gelovend in niets, woedend op alles.' Hij is actief betrokken bij de communistische verzetskrant De Waarheid.
De periode na de oorlog
Na de oorlog wordt hij freelance-journalist voor De Groene Amsterdammer, Vrij Nederland, De Geïllustreerde Pers, De Legerkoerier, en Het Parool. In 1955 maakt hij met fotograaf Ed van der Elsken een serie reportages voor Vrij Nederland met als titel De nozems van de Nieuwendijk. Ook laat hij provo Robert Jasper Grootveld onderzoek doen naar de aanhangers van Lou de Palingboer, een sekteleider. In 1952 schrijft hij de romans "De tekenen van de storm" en "De lijntijd".
Filmer
Als filmer breekt hij in 1957 door met de documentaire Dag Koninginnedag die hij voor de VPRO maakt. De documentaire staat stil bij onder andere de muiterij op Hr. Ms. De Zeven Provinciën (1910). De 88-minuten durende televisieproductie, die vanuit NTS-studio Irene in Bussum live(!) wordt uitgezonden op de verjaardag van prinses Wilhelmina, leidt tot een rel en Vrijman wordt twee jaar uitgesloten van werk voor televisie. In 1961 maakt hij de beroemde documentaire De werkelijkheid van Karel Appel over de schilder Karel Appel. Het meest legendarisch aan de documentaire is een shot door het schildersdoek heen, waarbij we Appel als een dolle verf op het doek zien kwakken. De jaren daarna maakt hij voor de VARA televisie een aantal programma's onder de titel: Jan Vrijman ontmoet.., waarin hij bepaalde groepen van de bevolking portretteert, zoals dagjesmensen, vrijgezellen en kinderen. In 1965 maakt Jan Vrijman de documentairefilm Op de bodem van de hemel, met destijds Nederlands bekendste evangelist Johan Maasbach. De VARA zou de serie uitzenden, maar durft het niet aan na de reportage gezien te hebben. Vrijman koopt de serie uiteindelijk terug van de VARA en brengt hem uit in de bioscoop. Overal met de mededeling dat dit de film is die de VARA niet uit durft te zenden.
Speelfilms en documentaires
De Jan Vrijman Cineproductie produceert de films Het Gangstermeisje (1966), De Vijanden (1968) en Op zoek naar Joods Amsterdam (1975). Voor de wereldtentoonstelling Expo '70 in Osaka maakt Vrijman samen met regisseur Frans Weisz een film voor het Nederlandse paviljoen. Nadat hij in 1988 de documentaire 'Cobra' over de gelijknamige kunststroming maakt, besluit hij in 1989 te stoppen met het maken van documentaires. Hij wordt bestuurslid van het International Documentary Filmfestival Amsterdam IDFA.
Depressie
Jan Vrijman is lange tijd depressief. Zijn depressies overwint hij, gedeeltelijk althans, door de Rationeel-Emotieve Therapie (RET) van Albert Ellis. Uiteindelijk geneest hij, volgens eigen zeggen, van zijn depressies doordat hij kanker krijgt. In 1996 zegt hij daarover tegen Het Parool: 'De kanker heeft mij genezen van mijn depressies. Ik weet niet hoe dat werkt, maar het zal er wel mee te maken hebben dat je de onzin van je depressies inziet. Het leven loopt af, dus waarom zou je chagrijnig zijn?'
De laatste jaren
Voor Het Parool schrijft hij van 2 januari 1985 tot enkele weken voor zijn dood een veelgelezen dagelijkse column op de voorpagina, onder het pseudoniem Journaille. In 1996 is hij een van de gasten van het televisieprogramma Zomergasten. Hij overlijdt op 72-jarige leeftijd aan kanker. Weekblad De Groene Amsterdammer schrijft op 4 juni 1997: 'In de week van zijn overlijden werd hij bezocht door een oud-collega van Het Parool. Vrijman zat in bed en rookte een zwarte stinksigaar, dronk whisky en bediende een elektrisch apparaat waarmee hij zijn nieuwe bed in alle standen kon zetten. De televisie stond aan en op bed lag een stapel kranten. Vrijman stierf zoals hij leefde'. Na zijn dood richt het IDFA in 1998 het Jan Vrijman Fonds op, inmiddels weer omgedoopt in IDFA FUND. Zijn oudste dochter Fabie Hulsebos maakt in 2006 een film over hem: De werkelijkheid van Jan Vrijman.
