Jan Blokker

Jan Blokker in 1965

Naam	Jan Andries Blokker
Geboren	Amsterdam, 27 mei 1927
Gestorven	Amsterdam, 6 juli 2010
Functies	Schrijver, journalist, columnist, eindredacteur
Bekend van	Fanfare, Zo is het toevallig ook nog 's een keer, Diogenes, Bij nader inzien, Op afbetaling, De partizanen
Periode actief	1958-2010
Werkt samen met	Bert Haanstra, Dimitri Frenkel Frank, Fons Rademakers, Frans Weisz
Trivia	Zoons Bas en Jan jr. zijn beiden historicus; de familie publiceert ook gezamenlijk
Media
Gallery	Gallery
Externe info	Site van Uitgeverij de Harmonie
Jan Blokker in de media Oeuvre Jan Blokker

Jan Blokker is een scherp onafhankelijk denker en commentator. Hij is begonnen als criticus voor de krant, vervolgens heeft hij als schrijver en redacteur aan veel producties gewerkt. En ook schrijft hij scenario’s voor film en televisie, zoals Fanfare (1958), Bij nader inzien (1991), De partizanen (1994) en Hoogste tijd (1995). Op televisie wordt hij bekend als een van de redacteuren en presentatoren van Zo is het toevallig ook nog 's een keer. Als eindredacteur van de VPRO geeft hij in de jaren zeventig – na het vertrek van de dominees – richting aan de nieuwe ontwikkelingen. Zijn duidelijke visie op vernieuwende televisie stelt programmamakers in de gelegenheid om binnen bepaalde kaders te experimenteren. Begin jaren tachtig is Blokker vijf jaar hoofdredacteur van de Volkskrant. Hij werkt als redacteur aan verschillende televisieprogramma’s, zoals Diogenes en is voorzitter van het Productiefonds voor de Nederlandse film. Met een enorme productiviteit en diversiteit die zich kenmerkt door kwaliteit, is Jan Blokker het culturele geweten van Nederland te noemen.

Jeugd en opleiding

In het gezin van vier kinderen is Jan Blokker het nakomertje. Vanaf zijn negende wordt Jan een levenslange hang naar film bijgebracht door zijn vader, die hem wekelijks naar de Cineac meeneemt. Daar ziet hij onder meer het Polygoonjournaal. Blokker heeft al vroeg een journalistieke belangstelling.

Zijn schoolopleiding wordt in de hongerwinter voltooid. De oorlog lijkt voor Blokker weinig bedreigend. Alleen in het laatste oorlogsjaar moet hij de razzia’s voor de tewerkstelling vrezen. Na de HBS volgt het staatsexamen gymnasium alfa. Zijn studies Nederlands en geschiedenis, die hij met tal van baantjes bekostigt, worden beide afgebroken. Blokker wil schrijver worden. Hij debuteert met de prijswinnende novelle Séjour. Later volgen romans en kinderboeken, waaronder zijn favoriet Op zoek naar een oom (1960).

Journalist

In 1952 komt Jan Blokker op de kunstredactie van Het Parool als filmrecensent. Blokker schrijft niet uitsluitend over artistieke films, maar ook over een western of krimi. Zijn journalistieke kijk valt op: geen ideologie of esthetiek maar onbevangen waarnemingen. Hij provoceert de oudere generatie filmrecensenten en wil de Nederlandse film vernieuwen.

Twee jaar later stapt Blokker over naar het Algemeen Handelsblad, waar hij weer filmcriticus wordt. Ook schrijft hij voor deze krant een cursiefje. In deze columns geldt geen hoor en wederhoor. Hij raakt bekend om zijn scherpe pen. In 1968 neemt hij ontslag bij Algemeen Handelsblad, omdat deze krant een samenwerking met het dagblad De Telegraaf overweegt. Blokker maakt de overgang naar de Volkskrant, waar zijn 'studeerkamerflinke' columns hem tot nationale hofnar maken.

In 1979 wordt Blokker adjunct hoofdredacteur bij de Volkskrant. Hij treft een dagblad in overgang aan. Zo nodig treedt hij autoritair op. Hij realiseert een uitbreiding van de krant, met een betere nieuwssector. Na vijf ingrijpende jaren vindt Blokker dat een opvolger een nieuwe slag moet maken.

In 1985 trekt Blokker zich terug om verder als onafhankelijk journalist, eindredacteur van Diogenes en auteur te werken. Blokker schrijft tot 2006 columns, historische artikelen en boekrecensies voor de Volkskrant. Na een conflict stapt hij over naar NRC Next waar hij voortaan weer een column schrijft. Ondanks zijn gevoel: 'meer van de pen dan van het beeld' te zijn, is ook zijn carrière bij film en televisie indrukwekkend.

Blokker en film

Jan Blokker heeft vanaf 1958 een dozijn filmscenario's geschreven. Zijn eerste scenario is voor Fanfare, de succesvolle film van regisseur Bert Haanstra. Hij heeft het vak geleerd door eindeloos veel films te zien en krijgt hulp van een Engelse scriptdoctor.

Blokker schrijft scenario's voor filmregisseurs als Fons Rademakers, Frans Weisz, en Harry Kümel. Blokker haalt zijn inspiratie uit de literatuur (Couperus, Ter Braak, Bordewijk, Vestdijk, Mulisch), de geschiedenis van Nederland en de overzeese gebiedsdelen (Thorbecke, Soekarno, Heren van de thee, de Tweede Wereldoorlog) en zelfs de toekomst (Nederland in het jaar 2010).

Een andere bijdrage van Blokker aan de Nederlandse film levert hij via bestuursfuncties. Eerst is hij adviseur bij de afdeling film van de Raad voor de Kunst. In 1983 volgt zijn benoeming tot voorzitter van het Productiefonds voor de Nederlandse Speelfilm, de belangrijkste subsidieverstrekker voor deze sector. De liberaal Blokker ziet het belang van overheidsbemoeienis, omdat 'cultuur nu eenmaal breekbaar en kwetsbaar is'. Hij begeleidt met name scenaristen. Na tien vruchtbare jaren voorzitterschap noopt een verschil van opvatting met het ministerie van WVC (een 'groezelige knoeiboel') hem tot vertrek.

Blokker en televisie

Jan Blokkers optreden op televisie ligt in het verlengde van zijn filmactiviteiten. De VARA vraagt hem voor een maandelijkse filmrubriek, Filmvenster (1959 – 1962). Zijn doorbraak naar het grote televisiepubliek beleeft Blokker in het spraakmakende satirische programma Zo is het toevallig ook nog 's een keer (VARA, 1964 - 1965).

Blokker 'verhuist' naar de VPRO. Eerst is hij op een jaarcontract programmamaker van de filmrubriek Cinema (1966 – 1968). Twee jaar later wordt Blokker hoofd informatieve programma's bij dezelfde omroep: een gezichtsbepalende organisator.

In 1969 wordt Blokker eindredacteur bij de VPRO-televisie. In deze roerige tijd verandert de VPRO sterk; Blokker zet een revolutionaire koers uit. Hij versterkt de televisiedienst met namen als Cherry Duyns, Hans Keller, Ad ’s Gravesande, Jaap Drupsteen en Roelof Kiers. De VPRO brengt spraakmakende programma's als Het Gat van Nederland (1972 -1978) en Berichten uit de samenleving (1969 -1975). De naam van Wim T. Schippers is onlosmakelijk verbonden aan vernieuwende VPRO-programma’s en het duo Kees van Kooten en Wim de Bie maken van 1974 hun eigen programma Het Simplisties Verbond.

Tegenover de opzeggingen van het VPRO-lidmaatschap staat de waardering voor ontzuilde en vernieuwende televisie. Blokker blijft tot 1979 afdelingshoofd van de VPRO en zet de inhoudelijke toon. In 1983 wordt Roelof Kiers directeur Televisie; hij zet Blokkers werk voort.

Blokker blijft programma's voor de VPRO maken. Vooral zijn documentaires maken naam, zoals West (1972) , De waarheid ligt op het slagveld (1978) en De schending (1990). Daarnaast is Blokker eindredacteur van verschillende programma's, zoals Winter aan zee (1989-1990) en Diogenes (1988-1995).

Blokker levert scenario’s voor verschillende dramaseries. Een toon voor kwalitatief drama wordt gezet met de zesdelige VPRO-serie Bij nader inzien (1991), gevolgd door de driedelige VPRO-serie Op afbetaling (1992) en de driedelige KRO-dramaserieDe partizanen (1995). Met Het jaar van de opvolging (1997), begeeft Blokker zich in een politiek drama, vervolgens schrijft hij een politiek incorrecte comedy serie Oh oh Den Haag (2000).

Blokker en radio

Blokkers werk voor de radio is bescheidener van omvang. Hij is vooral als spreker te beluisteren. Hij is medewerker van het VARA-kunstmagazine Artistieke staalkaart (1959), onder redactie van Rutger Schoute en Max Dendermonde. Ook schrijft hij teksten voor Plein 8 uur 13 (1958). Thema's als persvrijheid en de band tussen heden en verleden keren ook op de radio terug. De oudste radio-opname van Blokkers stem, die bewaard gebleven is, dateert van 1958. Hij bespreekt voor de VARA een film, de titel van het programma is onbekend.

Veelzijdigheid

Zijn veelzijdigheid blijkt keer op keer. Bijvoorbeeld als hij zich voor een Derde Net inzet, maar ook als hij in 1991 tot bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit benoemd wordt. Onderwerp van zijn colleges is persgeschiedenis en in het bijzonder persvrijheid. Blokker wijst erop dat persvrijheid geen levensbehoefte is, maar een verworvenheid, die we jaloers moeten koesteren en bewaken. Op 22 juni 2004 neemt Blokker van de Rijksuniversiteit Groningen een eredoctoraat in de sociale wetenschappen in ontvangst.

Tot zijn dood in 2010 legt Jan Blokker grote werkkracht aan de dag. In 2005 verschijnt Het vooroudergevoel, een boek over de vaderlandse geschiedenis aan de hand van historische schoolplaten van J.H. Isings. Dit fraai geïllustreerde boek is een gezamenlijk product van Jan Blokker en zijn zoons Jan jr en Bas. Het trio publiceert in 2006 Er was eens een God - Bijbelse geschiedenis, waarin ze verhalen uit de Bijbel hervertellen en in een historische context plaatsen. In 2008 verschijnt Nederland in twaalf moorden. Hierover verschijnt ook een tv-serie bij Teleac, over twaalf historische Nederlandse moorden die zijn gepleegd uit hysterie, intolerantie of schijnheiligheid.

In maart 2008 wijdt Pauw & Witteman een gehele uitzending aan de Boekenweek, die als thema heeft 'Van oude menschen - De derde leeftijd en de letteren', Daartoe spreken de leeftijdgenoten Jan Blokker, Harry Mulisch en Henk Hofland o.a. over ouderdom, de situatie in politiek Nederland en de problemen met de islamitische cultuur en religie. Vooral Blokker laat zich bij wijlen fel uit over in zijn ogen misstanden in de huidige samenleving.

In december 2010 is een Holland Doc-uitzending gewijd aan Blokker: Het Holland van Jan Blokker. De programmamakers Chris Kijne, Stan van Engelen, Maarten Schmidt en Thomas Doebele bezochten Jan Blokker de laatste twee jaar voor zijn dood in 2010 met zekere regelmaat thuis. Aan zijn werktafel haalt Blokker herinneringen op aan zijn leven.

Prijzen en onderscheidingen

• 1951 Reina Prinsen Geerlingsprijs voor Séjour.
• 1961 Prijs voor het beste kinderboek voor Op zoek naar een oom.
• 1966 Televizierring voor Zo is ‘t…
• 1966 Graadt van Roggenprijs voor filmkritiek van het Verbond van Filmkunsttheaters.
• 1989 Ridder in de orde van Oranje-Nassau voor zijn inzet voor de Nederlandse film.
• 1990 De Zilveren Nipkowschijf voor Diogenes.
• 1993 Gouden Kalf van het Nederlands Filmfestival voor al zijn verdiensten voor de Nederlandse film.
• 2003 Gouden Ganzenveer voor belangrijke bijdragen aan de Nederlandse cultuur.
• 2004 Eredoctoraat RijksUniversiteit Groningen
• 2006 Machiaveliprijs voor het gehele oeuvre

Publicaties

Keuze uit de publicaties van Jan Blokker

In de laudatio bij de uitreiking van de Gouden Ganzenveer worden deze titels met name genoemd.

• Bij dag en ontij / Jan Blokker. - Utrecht : A.W. Bruna & Zoon, [1952].
• Op zoek naar een oom / Jan Blokker ; [omslag en zwarte illustraties van Laura Gerding]. - 1e dr. - Amsterdam : Bezige Bij, cop. 1960. - Eerder verschenen in het kinderblad: Kris Kras.
• Luizen in de pels : 100 jaar journalistiek in Nederland / onder red. van Martin van Amerongen, Jan Blokker en Herman van Run ; met medew. van Hugo Arlman ... et al.. - Amsterdam : Raamgracht, 1984.
• De wond'ren werden woord en dreven verder : honderd jaar informatie in Nederland 1889-1989 / Jan Blokker. - Deventer : Kluwer ; Amsterdam : Contact, 1989. - Uitgegeven ter gelegenheid van het herdenken van het honderdjarig bestaan van de naam Kluwer in de Nederlandse uitgeversbedrijvigheid.
• De kwadratuur van de kwattareep : zestig jaar Collectieve Propaganda voor het Nederlandse Boek / Jan Blokker ; [beeldred.: Lisa Kuitert ... et al. ; red.: Annemiek Overbeek]. - Amsterdam : Stichting CPNB, 1990.
• De afrekening : kroniek van het lange jaar 2002 / Jan Blokker ; met tekst van Peter van Straaten. - 1e druk - Amsterdam : De Harmonie, 2003.

Columns eerder verschenen in de Volkskrant tussen 22 augustus 2001 en 20 januari 2003. - Tek. eerder verschenen in Vrij Nederland.

• Het Vooroudergevoel, met Jan Blokker Jr., Bas Blokker, Uitgeverij Contact, 2005
• Er was eens een God - Bijbelse geschiedenis, met Jan Blokker Jr., Bas Blokker, Uitgeverij Contact, 2006
• Nederland in twaalf moorden- Niets zo veranderlijk als onze identiteit, met Jan Blokker Jr., Bas Blokker, Uitgeverij Contact, 2008
• Nederlandse journalisten houden niet van journalistiek, Uitgeverij Bert Bakker, 2010