Jan van Oort

Jan van Oort

Naam	Jan van Oort
Geboren	Amsterdam, 13 april 1921
Gestorven	Arnhem, 29 november 2006
Functies	musicus, tekenaar, schrijver
Bekend van	Paulus de Boskabouter
Periode actief	1946-1984
Werkt samen met	Fred Bosman, Thijs Chanowski, Kees Buurman
Trivia	Gebruikt pseudoniem Jean Dulieu om niet als 'tekenende violist' door het leven te gaan
Media
Jan van Oort in de media Oeuvre Jan van Oort

Jan van Oort is een getalenteerd schrijver en tekenaar, maar ook een dromer en een perfectionist. Samenwerken, zoals bijvoorbeeld in de radio- of televisieavonturen rond Paulus de Boskabouter, blijkt problematisch. Hij wil alles in eigen hand houden en vindt het prettig om alles precies zo uit te voeren als het door hem bedoeld is.

Op veertienjarige leeftijd gaat Jan naar het Conservatorium. In 1940 behaalt hij zijn einddiploma viool, met piano als bijvak. Na het Conservatorium komt Jan terecht bij het Goois Symfonieorkest. Hierna gaat hij naar de Nederlandse Opera en wordt hij concertmeester. Tevens is hij als 2e violist verbonden aan het Concertgebouworkest. In de hongerwinter van 1944 zijn er echter geen uitvoeringen meer en Jan begint met het tekenen. Hij ontwerpt twaalf verschillende kabouters en laat zijn vrouw de beste uitkiezen. Die werkt hij uit tot een kinderboekfiguur: Paulus de Boskabouter. Hij is inmiddels verhuisd naar Terschelling en besluit zijn kost verder te gaan verdienen met tekenen.

In 1946 publiceert de krant Het Vrije Volk zijn strip. Zeven dagen in de week tekent hij als geestelijke vader aan zijn figuren. In de loop van twaalfeneenhalf jaar (zes dagen per week drie tekeningen) verschijnen er 3600 stripstroken met de avonturen van Paulus de Boskabouter.

Het succes van de krantenstrip is voor de VARA aanleiding om aan Jan te vragen ook een hoorspelversie te maken. In totaal zijn er circa 717 wekelijkse afleveringen van Paulus de Boskabouter gemaakt en uitgezonden. Het bijzondere aan dit project is dat Jan bijna alles in eigen hand houdt. Hij vertolkt de meeste stemmetjes en hij zorgt zelf voor alle geluidseffecten. Geen enkele hoorspelacteur of inspeciënt komt er aan te pas. Alleen de herkenningsmelodie, nameijk "Dance of the Ostracised Imp" is van de Engelse filmcomponist Frederic Curzon, wordt gevonden door Kees Buurman die een aantal stemmetjes doet voor de afleveringen en ze regisseert.

Op 1 oktober 1967 is de eerste aflevering van Paulus de boskabouter op de televisie. En wederom heeft Jan alles onder controle. Hij bedenkt zelf de stokpopjes die zonder gebruik van draadjes, zoals marionetten, bespeeld worden. Ook de decors en de benodigde rekwisieten worden door de bedenker zelf vervaardigd en hij doet het camarawerk met een 16 mm camera in zwart/wit. Vervolgens werpt Jan zich op de tekenfilm; hij werkt circa anderhalf jaar aan een zelfontworpen systeem. Hij koopt een camera en bouwt een eigen tructafel. De hoeveelheid tekeningen benodigd voor vijf minuten film (7500 beelden), blijkt echter te veel voor één persoon om uit te voeren.

Als gevolg van geldnood gaat Jan in zee met Thijs Chanowski en verstrekt deze producent toestemming om een nieuwe Paulus poppenserie te maken. De teksten worden geschreven door Leen Valkenier en de afleveringen in kleur worden dagelijks uitgezonden van 29 september 1974 tot 31 mei 1975. Elsje Scherjon, Frans van Dusschoten en Ger Smit, die ook de Fabeltjeskrant inspreken, zorgen voor alle stemmen. Er worden ook nieuwe karakters toegevoegd, zoals Stien Fee, Laurens de Tuinkabouter en de robot Boelie. Deze keer heeft Jan alles uit handen gegeven en hij is dan ook niet echt tevreden over het uiteindelijke resultaat.

Vrijwel tegelijk met deze televisieserie keert Jean Dulieu terug met Paulus als krantenstrip. Hij tekent 23 verhalen van elk honderd afleveringen en besluit daarna te stoppen met zijn creatie van Paulus. Helaas zijn er weinig radio-strips van Paulus bewaard gebleven bij het Instituut voor Beeld en Geluid. De VPRO-radio heeft in de negentiger jaren veel afleveringen opnieuw uitgezonden en is er ingeslaagd om afleveringen die als verloren gewaand worden te restaureren, met hulp van luisteraars die afleveringen bewaard hebben op band. Dit leidt tot een soort Paulus hype en de vraag naar de boeken wordt groot, daarna verschijnen nog Paulus-boeken met ongepubliceerd materiaal.

Naast de avonturen van Paulus schrijft Jan ook andere boeken die internationaal gewaardeerd worden. Er bestaat een Paulus Archief dat zich bezig houdt met het schrijven en publiceren van leven en werk van Dulieu, onder meer via het tijdschrift Bouterbode. In september 2006 publiceert zijn dochter Dorinde van Oort een roman over haar familie, waarin Dulieu voorkomt als Lepel Mansborg. Na de dood van zijn vrouw leidt Jan en teruggetrokken bestaan met zijn hond Baloe en overlijdt in november 2006 te Arnhem. De stichting Paulus in Beeld heeft zich met succes ingezet voor een beeld van Paulus in het Arnhemse Gravinnenbos, dat op 28 november 2008 wordt onthuld op de plek waar Jan dagelijks met zijn hond heeft gewandeld.

Prijzen en onderscheidingen

Literatuurprijs Youth's Friends Association voor "Francesco" (1956)

Diploma van Verdienste Stichting Jeugdboeken (1958)

Edison voor de single "Paulus is jarig" (1962)

Kinderboekenprijs voor "Paulus de hulpsinterklaas" (1962)

De Stripschapprijs voor zijn gehele oeuvre (1981)

Publicaties

Het winterboek van Paulus (1948)

De hulpsinterklaas (1952)

Paulus en Wawwa het olifantje (1952)

Paulus en Eucalypta (1953)

Paulus en het draakje (1955).

Paulus en Kenarrepoere (1957)

Paulus en Priegeltje (1957)

Het ei (1959)

De verrassing (1959)

Het Klaaghemd (1959)

Poetepoet (1959)

Puntnik en andere verhalen (1960)

Paulus en het levenswater (1962)

Paulus en Joris het vispaard (1962)

Paulus en Mol (1962)

Paulus en Pieter (1962)

Paulus en Salomo (1963)

Paulus en de drie rovers (1963)

Paulus en Poetepoet (1965)

Paulus en schipper Makreel (1964)

Paulus en de Eikelmannetjes (1965)

De zeurboom en andere verhalen van Paulus de Boskabouter (1978)

Paulus en de insekten (1981)

Paulus en het beest van Ploemanàc (1982)

Paulus en de toverhoed (1983)

Het grote boek van Paulus de Boskabouter (1990)

Het grote toverboek van Paulus de Boskabouter (1991)

Discografie

Paulus de boskabouter (1960)

Paulus is jarig (1962)

Paulus vangt een vos (1962)

Post voor Paulus de boskabouter (1963)

Paulus houdt grote schoonmaak (1964)

Paulus de boskabouter viert Sinterklaas (1966)

Paulus en de toverfluit + Paulus en de toverdrank (1970)

Paulus en de verloren toverstaf (1976)

Paulus de boskabouter deel 1 t/m 4 (1990)

Joris het vispaard deel 1 t/m 4 (1990)

Paulus de boskabouter deel 5 t/m 16 (1991)