Ed van der Elsken

Naam	Ed van der Elsken
Geboren	Amsterdam, 10 maart 1925
Gestorven	Edam, 28 december 1990
Functies	Documentairemaker en fotograaf
Bekend van	Welkom in het leven, lieve kleine Een fotograaf filmt Amsterdam
Periode actief	1956-1990
Werkt samen met	Anneke Hilhorst
Externe info	Website Ed van der Elsken

Autodidact en totaalkunstenaar.

Jeugd

Eduard (Ed) van der Elsken wordt op 10 maart 1925 geboren in de 6de Vogelstraat, Amsterdam-Noord. In 1926 verhuist het gezin binnen Amsterdam naar de Watergraafsmeer. Na de hbs gaat hij in 1943 naar de Kunstnijverheidschool in de Gabriël Metsustraat, met het plan beeldhouwer te worden. Vanwege het dreigende gevaar om als student door de Duitsers te worden opgepakt, duikt hij onder.

Na de oorlog wijzigt Van der Elsken zijn plannen. Hij wil nu filmoperateur worden en gaat naar de Avondambachtschool aan de Prinsengracht in Amsterdam. Tijdens deze opleiding besluit hij zijn hart te volgen en fotograaf te worden. Hiertoe volgt hij de schriftelijke cursus aan de Fotovakschool in Den Haag maar hij zakt voor het examen.

Na wat losse baantjes bij onder anderen een fotowinkel en de eerste stappen op weg naar het vak van fotograaf, vertrekt hij in 1949 naar Parijs en Marseille. Bij terugkeer in Amsterdam vallen de foto's die hij in Frankrijk heeft gemaakt op bij gevestigde fotografen zoals Emmy Andriesse, Paul Huf en Ad Windig. Bij deze laatste gaat hij inwonen. Hij krijgt intussen zijn eerste opdrachten.

Parijs

Na een depressieve periode besluit hij in Parijs te gaan wonen. Hij werkt daar enkele maanden op de donkere kamer van een beroemd fotolaboratorium. Hij neemt ontslag en stort zich met overgave op het ruige nachtleven van Parijs. In deze tijd trouwt hij met de Hongaarse vluchtelinge Ata Kando. Zij speelt een belangrijke rol. Ook zij is een bekend fotograaf. Ze scheiden in 1955. In 1956 verschijnt zijn beroemde boek Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés. Het is een fotografische neerslag van het leven van een groep jonge bohémiens van verschillende nationaliteiten, die hun tijd doden in cafés en kroegen in Saint Germain des Prés.

Wereldreis

Terug in Amsterdam, gescheiden van Ata Kando, werkt hij aan verschillende exposities en projecten. Op 25 september 1957 trouwt hij met Gerda van der Veen. In het najaar van 1958 verschijnt zijn tweede fotoboek Bagara, over zijn reis door de Afrikaanse jungle. Edities van het boek verschijnen in Duitsland, Zuid-Afrika, Frankrijk en Engeland. Samen met zijn vrouw Gerda van der Veen maakt hij in 1959 een wereldreis van 14 maanden. Gedurende lange tijd werkt hij aan een fotoboek over deze reis.

Film

Rond 1962 is Van der Elsken zeer teleurgesteld omdat hij het voorbereide boek over zijn wereldreis niet gepubliceerd krijgt en hij verlaat de fotografie. Gedurende circa vijf jaar fotografeert hij nauwelijks en wijdt zich volledig aan het medium film. Hij werkt als cameraman mee aan diverse films. Uiteindelijk maakt hij in 1963 een prachtige romantische film over de zwangerschap van zijn vrouw Gerda en de geboorte van hun zoon Daan Dorus op 8 mei, Welkom in het leven, lieve kleine.

Fotografie revisited

In 1966 wordt na veel inspanningen uiteindelijk toch zijn boek over de wereldreis uitgegeven onder de titel: Sweet Life. Het verschijnt bij De Bezige Bij en komt ook uit in vele internationale edities. Een neerslag van het boek is als tentoonstelling te zien in het Stedelijk Museum in Amsterdam.

Jaren 70

Voor zijn film De verliefde camera krijgt Van der Elsken in 1971 de staatsprijs voor filmkunst. In 1973 scheidt hij van Gerda van der Veen. Hij woont dan inmiddels in Edam. Anneke Hilhorst, die hij in 1972 heeft leren kennen, komt bij hem wonen. Met haar maakt hij in opdracht van Memisa een film over de Derde Wereld. Zij reizen hiervoor naar Pakistan, Thailand, Borneo, Bangladesh, India, Malawi, Madagaskar, Brazilië, Haïti en de Salomonseilanden. De film Het is niet mis wat zij doen - een film van Memisa wordt door de AVRO in januari 1978 uitgezonden.

Jaren 80 en daarna

In 1980 komen de film en het boek Avonturen op het land uit. Een liefdesverklaring aan het leven op het platteland. Grote delen van de film zijn gemonteerd door Anneke Hilhorst. De jaren 80 zijn een zeer productieve periode. Films en fotoprojecten wisselen elkaar af. Zo maakt hij het tweede deel van zijn in 1963 opgenomen film Welkom in het leven, lieve kleine. Hierin volgt hij opnieuw zijn zoon die inmiddels in een kraakpand in Amsterdam woont.

In 1982 maakt hij de documentaire Een fotograaf filmt Amsterdam. Een boeiend beeld van een stad die wakker wordt. Van der Elsken filmt een deel van de documentaire staand achter de camera op het dak van een auto. Ook de fotoboeken 'Parijs! Foto's 1950-1954' en 'Amsterdam?' worden uitgegeven. In 1988 volgt het fotoboek 'De ontdekking van Japan'.

Hierna begint hij op verzoek van zijn Japanse uitgever aan een boek over Korea. Bij terugkomst van zijn eerste reis door Korea krijgt hij in september 1989 te horen dat hij kanker heeft. Na geopereerd te zijn krijgt hij zijn werklust weer terug. Hij besluit zijn ziekteproces vast te leggen op film. Een jaar lang maakt hij opnamen van zichzelf in de moeilijkste periode van zijn leven. Het levert een indrukwekkende en moedige film op, die de titel Bye meekrijgt. Na de laatste opnames van deze film leeft hij nog een half jaar.

Op 28 december 1990 overlijdt Ed van der Elsken. Hij wordt begraven bij de Grote Kerk in Edam.