Trivia: Nederland 3-Televisievormgeving 1994-1995

Nieuw beeldmerk voor Nederland 3 ... serieus maar ook zwierig

Sinds de invoering van de mediawet heerst in Hilversum het samenwerkings-virus. Meer dan zestig jaar lang hebben de publieke omroepen met de ruggen naar elkaar uitgezonden. Sinds enige tijd steekt men echter de koppen bij elkaar.

De programmatische samenwerking krijgt steeds meer gestalte en de netpartners op Nederland 3 (VPRO, RVU, NPS en VARA) spreken zelfs al over gemeenschappelijke huisvesting. Maar een samenwerkend net heeft allereerst behoefte aan een gezamenlijke huisstijl: een logo. Lion Keezer , Hoofd Presentatie VARA-RTV, heeft zich gestort op het ontwikkelen van dit beeldmerk voor het derde net: 'Toen destijds de uitzendingen van Nederland 3 begonnen was de NOS de belangrijkste bespeler en co-ordinator van dat net. Vandaar dat die omroeporganisatie zorgde voor het eerste Nederland 3 logo: de welbekende driehoek. Lion Keezer: "Dat hebben ze destijds heel goed gedaan; eigenlijk te goed... Niet alleen is de driehoek inmiddels overbekend, maar iedereen identificeert hem meteen -ten onrechte- met de NOS en niet met Nederland 3 als geheel. Inmiddels in de NOS gesplitst en niet langer meer de hoofdbespeler van het net. Vandaar dat toen de twee A-omroepen VPRO en de VARA deel gingen uitmaken van Nederland 3 er de behoefte ontstond aan een nieuw net-logo. Er was immers een nieuw Nederland 3 ontstaan.'

Barrieres weg

Er werd besloten een nieuw netsymbool te ontwerpen. Omdat samenwerking moet groeien werd in de eerste instantie aan een externe (neutrale) ontwerper gedacht. Verschillende bureaus en ontwerpers werden aangezocht een ontwerp te maken. Geen van de inzendingen kon echter de kritiek van het bespelers-overleg (periodiek overleg tussen de mediadirecteuren van de omroep-organisaties op het derde net) doorstaan. Omdat in principe alle kennis en know-how bij de omroepen zelf aanwezig is en de samenwerking op het derde net intussen goed van de grond kwam, werd het tijd om de bestaande barrières te slechten.Men ging op zoek in eigen huis.

De '3' van Max Kisman

Zo beschikt de VPRO over de gerenommeerde letterontwerper Max Kisman, die op papier een '3' had gemaakt die bij alle betrokkenen zeer in de smaak was gevallen. 'Beeldspecialist' Lion Keezer, die eerder de VARA- en de (ook al gezamenlijke) Dagtelevisie-vormgeving had ontworpen, werd gevraagd om met de '3' van Max Kisman aan de slag te gaan.

Keezer: "Ik ben allereerst samen met onze vaste NOB-editors gaan kijken wat we op televisie met die '3' konden doen. Het plotseling vertrouwen van de andere omroepen woog zwaar. Het moest een volstrekt neutraal ontwerp worden waar iedereen zich in kon vinden. Geen samensmeltende logo's, maar een functionele zenderidentificatie die qua sfeer en stijl past bij wat we met z'n allen met het net willen. Zonder opdringerig te zijn krachtig en vanzelfsprekend bij kijkers overkomen. Een nieuw beeldmerk dat zich meteen ook goed positioneert tussen die van andere zenders. Als alles goed is gaat zo'n ontwerp dan vanzelf en op een natuurlijke manier bij alle bespelers van Nederland 3 horen."

Zwierig

"Het eerste wat ik gedaan heb toen ik de '3' van Max onder ogen kreeg, was hem onder de camera leggen om te kijken wat ie op televisie deed. Het leuke is dat de bovenkant vrij strak, zeg maar 'serieus' is, terwijl de onderkant juist iets 'zwierigs' heeft. Maar als geheel is hij ook eigenzinnig en stijlvol. Eigenlijk dus een soort afspiegeling van het nieuwe derde net, aan de ene kant serieus maar aan de andere kant ook luchtig en meestal kwalitatief dik in orde.

Een groot probleem bij het ontwerpen voor televisie is dat een plaatje er op papier heel aardig uit kan zien, maar dat het op TV niet werkt. Het kleurgebruik is erg belangrijk, sommige kleuren zijn minder geschikt voor televisie, andere doen het juist heel erg goed. Vandaar dat ik ook nooit vanaf papier werk, maar altijd in een montagekamer op een beeldscherm. Dat is ook de enige manier om aan anderen werkelijk te kunnen laten zien wat of je van plan bent. Vooral nu de collega's van NOS, VPRO en RVU een belangrijke rol speelden bij de beoordeling, is het belangrijk dat er geen misverstanden en verrassingen ontstaan doordat iemand een schets op papier anders interpreteert dan jij. Het turquoise dat we voor de 3 hebben gekozen, is een kleur die het op televisie heel goed doet. De meest opvallende '2' van de BBC heeft ook die kleur. Turquoise is ook nog eens een neutrale kleur, die geen verdere associaties oproept. Rood en blauw zijn minder geschikt (zowel technisch)als vanwege het feit dat ze nogal prominent in de resp. vormgevingen van Vara en Nos voorkomen. In overleg met de collega's is bovendien gekozen voor een z.g. 'plat' ontwerp. Dus geen 'driedimensionale-objecten-in-de- ruimte'. Omdat de '3' nu een plat voorwerp is, kun je hem zelf moeilijkerlaten bewegen in leaders. In plaats daarvan beweegt nu het licht. Er schijnen a.h.w. spots over de '3' die hem verschillend kleuren maar hem uiteindelijk in één duidelijke kleur met rechtsonder een witte lichtspot achterlaten, ongeveer zoals op een podium. Het beeld dat dan ontstaat, die '3' in het spotlight is het eigenlijke logo en daarover was iedereen meteen en unaniem zeer enthousiast."

Het 'Nederland 3 gevoel'

Het woord 'Nederland' maakt geen deel meer uit van het ontwerp. De kleuren rood, wit en blauw die in het begin van de leader rond de '3' spelen, zorgen ervoor dat je onbewust toch dat 'Nederland 3' gevoel meekrijgt. De muziek versterkt dat effect nog eens. Lion Keezer: 'Onder het zeg maar 'rood, wit, blauw gedeelte' zijn koperblazers te horen. Dat is van belang om het effect van een vlag te suggereren. Dan komt er een 'identificatiepingel', een vierklank, die als het ware zegt Ne-der-land-drie. Als de beelden 'freezen' volgt een duidelijke drieklank, zeg maar de '3' in geluid. De leader duurt in feite maar zes seconden, de laatste twee seconden zijn stilstaand beeld. Dus voor muziek (ik zeg liever 'het audio-deel') houd je maar vier seconden over. Toch moet je daarin alles zeggen en de juiste sfeer scheppen. Gebruik je alleen klassieke instrumenten, dan roept dat onmiskenbaar een wat ouderwetse sfeer op. Maar wil je het stijlvol houden, dan kom je toch gauw op de klanken van een vleugel, een hoorn. Het moderne medium televisie vraagt aan de andere kant ook om eigentijdse lichte klanken. daarbij moet de sfeer als geheel bij het net en vooral ook bij de beelden van je leader en het totale ontwerp passen. Het is dan ook een ware puzzel die je in elkaar zet. "

De '3' wordt niet alleen als openingsleader gebruikt. Hij zal ook terugkeren bij de zendersluiting, als storings- en pauze-plaatje en bij de klok. Ook de aankondigingen van de programma's voor de volgende dag krijgen met de nieuwe '3' te maken. Keezer: "In de eerste instantie zullen we de nieuwe drie gebruiken op 'neutrale' momenten, dus bij de opening en sluiting van de zender, de programma-overzichten en bij gezamenlijke programma's zoals het jeugdblok en wellicht ook de matinee. De manier waarop de andere collega's en ik in dit project hebben kunnen samenwerken (alle beslissingen waren unaniem) en ook het in ons gestelde vertrouwen geven me echter goede hoop dat we in de toekomst dit concept verder zullen kunnen uitbouwen."

Het is dan ook een ware puzzel die je in elkaar zet. "

(bron Media Magazine, 09-1994)