Bob Uschi

Bob Uschi

Naam	Viktor Silberberg
Geboren	Rotterdam, 17 mei 1911
Gestorven	Naarden, 18 mei 1995
Functies	programmamaker, documentairemaker
Bekend van	Radiorama, De vogels blijven zingen in Newe Ur, Het jongetje heet Hans
Periode actief	1948-1980
Werkt samen met	Kees Buurman, Gabri de Wagt, Joop Heintz
Externe info	Portret van Ushi op OVT
Bob Uschi in de media Oeuvre Bob Uschi

Viktor Silberberg verhuist op achtjarige leeftijd naar Berlijn. Zijn vader is een liberaal-joodse Duitser en van beroep meubelmaker. Viktor Silberberg breekt zijn studie af tijdens de crisisjaren en keert terug naar Nederland. In 1934 is hij werkzaam als sportkarikaturist bij de Rotterdamse krant Voorwaarts. In 1936 maakt hij de overstap naar Het Volk en maakt tevens illustraties voor De Radiogids (VARA). Na de oorlog richt hij samen met een compagnon eigen tekenstudio op. Hij is vervolgens na twee jaar mede-eigenaar van een reclamebureau. De door Uschi getekende afbeeldingen van voetballers, wielrenners en atleten verschijnen in tal van kranten en zijn een gewild verzamelobject. Naast het tekenen en ontwerpen heeft hij een andere grote passie: de radio.

In 1948 komt hij in contact met Gabri de Wagt, die voor de VARA jeugdprogramma’s en klankbeelden maakt. Samen met De Wagt legt Uschi de basis voor de moderne Nederlandse radiodocumentaire. Freelancer Uschi schrijft scripts en gaat mee op reportage. Spraakmakende series maakt het tweetal over onder andere de louche praktijken van kwakzalvers en de nog geheimzinnige, gesloten medische wereld. Twaalf jaar duurt de samenwerking tussen het klankbeeldduo.

In 1966 komt hij in vaste dienst bij de NRU als hoofd Hoorspelen en Documentaires, later wordt Uschi hoofd van de afdeling radiodocumentaires (NOS). Eind 1974 moet hij na een inzinking een rustkuur volgen.

Als zelfstandig documentairemaker gaat Uschi geen controversieel onderwerp uit de weg. Met programma’s over pedofilie, verslaving, prostitutie, zelfdoding wil hij taboes doorbreken. Een beetje sensatiezucht is hem daarbij niet vreemd. Jarenlang is Radiorama, een geraffineerd gemonteerd magazine over cultuur en amusement, een van de meest beluisterde programma’s op de Nederlandse radio.

Voor zijn documentaires die soms op de meest onvindbare tijdstippen in de gids staan aangekondigd, stuurt hij een vaste groep jonge reporters op pad. Zij moeten met zoveel mogelijk opnamemateriaal terugkomen; regisseur Uschi monteert vervolgens de ‘akoestische’ film.

Bob Uschi is een ware geluidskunstenaar. De opnamen moeten authentiek zijn, aan fake heeft hij de pest. Hij onderneemt reizen naar Colombia, Israël, India, Thailand, Indonesië waar hij met de intimiteit van de microfoon het schreeuwende leed ter plekke registreert. Uschi wil niet alleen authentiek zijn, maar vooral met behulp van zijn opnamen de luisteraar op de een of andere manier raken. Hij wil mensen boeien, vastgekluisterd houden aan de radio. Staat bovendien bekend om de artistieke vormgeving van actuele maatschappelijke kwesties. Verder verwerkt hij de menselijke stem op een compositorische wijze; zet nooit twee op elkaar lijkende stemmen achter elkaar.

Bekend wordt hij met zijn jaarlijkse 4 mei-documentaires, waarin hij anonieme oorlogsslachtoffers aan het woord laat komen. Een enkele maal wordt een documentaire niet uitgezonden, zoals in het geval van Het dorado van Pieter Menten in 1977. De bewerking van deze van oorsprong Poolse documentaire over de rol van zakenman Menten in Polen gedurende de Tweede Wereldoolrog wordt uit vrees voor juridische repercussies door de NOS-programmaleiding afgelast.

Voor Uschi is Hilversum eigenlijk te klein; hij vertoeft graag in studio’s van buitenlandse omroepen. Met zijn Duitse collega Peter Leonhard Braun richt hij een samenwerkingsverband op van Europese makers van features. Tweemaal wordt zijn radiowerk bekroond met de prestigieuze mediaprijs de Prix Italia.

Uschi werkt incidenteel ook voor televisie, bijvoorbeeld “Jeugdprostitutie” (VARA). Het script van de gedramatiseerde reconstructie over het leven van een minderjarige prostituee is afkomstig van Uschi.

Na zijn uitgestelde pensioen in 1980, een rijke erfenis van honderden radioproducties en een tv-film achterlatend, zet Uschi – opnieuw als freelancer – zijn radiowerk voort bij de TROS, de Wereldomroep en de BRT. Hij kan en wil niet stoppen. Maar de glans van zijn roemrijke NOS-jaren is er af.

Publicaties

Over het werk van Bob Ushi is door het Nederlands Audiovisueel Archief een werkuitgave gemaakt:

Piet Tullenaar, Bob Ushi radiodocumentairemaker (1911-1995), Schets en overzicht van zijn leven en werk, NAA werkuitgave 27 (2002)

Prijzen en onderscheidingen

De Prix Italia-persprijs voor “De vogels blijven zingen in Newe Ur” (1969).

De Prix Italia (samen met Joop Heintz) voor “Het jongetje heet Hans” (1977).

De Journalistenpreis für Entwicklungspolitik (1977).