Leger- en Vlootfilm (Holland Neutraal)
| Periode | 1917 |
| Beschikbaar in archief | [1] |
| Genre | documentaire, opdrachtfilm |
| Decennia | 1930-1939 |
| Medium | bioscoop |
Beschrijving
In 1916 komt de grote regeringsfilm Holland Neutraal uit. In augustus van dat jaar had de minister van Oorlog Bosboom de firma Alberts Frères de opdracht gegeven een film te maken ‘om aan het Nederlandsche Volk, aan de bewoners van onze Koloniën en aan het buitenland een indruk te geven, dat onze weermacht, met de haar ten dienste staande middelen eene vergelijking met de buitenlandsche strijdmachten gerust kan doorstaan.’
De Leger- en Vlootfilm moet tegen de achtergrond van soortgelijke propagandafilms uit Duitsland, Frankrijk of het Verenigd Koninkrijk gezien worden. De Leger- en Vlootfilm is namelijk deels bedoeld om het buitenland te laten zien dat Nederlands neutraliteit geen wassen neus was. Het feit dat een gedeelte van de fragmenten die van de film bewaard zijn van Engelstalige tussentitels voorzien is, bevestigt dit. De Eerste Wereldoorlog heeft niet alleen een allesvernietigend gevechtsapparaat op gang gebracht, maar ook een doeltreffende propagandamachine in werking gesteld. De oorlogvoerende mogendheden ontdekken dat het relatief jonge medium film een belangrijke propagandistische rol kan spelen. Het geloof in de waarheid van de filmbeelden is groot. Censuur van die beelden is de eerste stap waartoe de militaire autoriteiten hun toevlucht nemen. Manipulatie de volgende. De reclame voor de film laat niet na iedereen ervan te verzekeren dat onze ‘hoogste autoriteiten alle faciliteiten verlenen om de bevolking tot in de kleinste details te laten zien wat het zeggen wil: (dat) Holland neutraal (is)’.
De film laat alleen die activiteiten van leger en vloot zien, die het opperbevel bereid is te laten zien. Dit moet op een zo gunstig mogelijke manier. Er mogen géén verkleumde dienstplichtigen in de modder te zien zijn. Wel soldaten die met de fiets langs staaldraad over de rivier worden getrokken of een aanvalsoefening uitvoeren.
Kritiek
De Leger- en Vlootfilm wekt niet bij iedereen bewondering. Een officier van het Indische Leger voelt zich op z’n tenen getrapt, omdat Willy Mullens de ‘kolonialen, (de) duizenden jonge mannen (die) strijden in Indië, bereid hunne levens te geven voor de eer en den rijkdom van hun land’, niet laat zien. Meer fundamentele kritiek komt van linkse zijde, waar het militaristische karakter van de film wordt afgewezen. In Amsterdam wordt door anti-militaristen tegen ‘de moordenaarsfilm’ gedemonstreerd, in Leeuwarden protesteert de SDAP-fractie tegen vertoning van de film aan schoolkinderen en in Bussum worden tijdens de projectie de portretten van minister Bosboom en generaal Snijders met gefluit ontvangen.
Ondanks deze protestacties dwingt Mullens met de Leger- en Vlootfilm erkenning af voor het medium film zelf. Door zijn thema spreekt de Leger- en Vlootfilm de tegenstanders van het medium film aan en het is goed mogelijk dat zij voor het eerst richting de bioscoop gingen om deze film te bekijken.
Makers
Regie Willy Mullens
Camera Willy Mullens
Productie Alberts Frères
Supervisie Kapitein van den Akker
Opdrachtgever Ministerie van Oorlog
