Ultraphon: verschil tussen versies

Uit B&G Wiki
Geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
 
(13 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|- valign="top"
|- valign="top"
| width="50" | [[Bestand:Ultraphon_BG0132410_01_con.jpg|thumb|300px|Ultraphon 'potkachel'-grammofoon (bron: Fotoarchief Beeld en Geluid)]]
| width="50" | [[Bestand:Ultraphon_BG0132410_01_con.jpg|thumb|320px|Ultraphon 'potkachel'-grammofoon (bron: Fotoarchief Beeld en Geluid)]]
| width="50" | [[Bestand:Ultraphon_BG0132410_10_con.jpg|thumb|300px|Ultraphon 'potkachel'-grammofoon (bron: Fotoarchief Beeld en Geluid)]]
| width="50" | [[Bestand:Ultraphon_BG0132410_10_con.jpg|thumb|320px|Ultraphon 'potkachel'-grammofoon (bron: Fotoarchief Beeld en Geluid]]
|}
|}


== Profiel ==
'''De ultraphon is een exclusieve 78-toerenplatenspeler, in de jaren twintig van de vorige eeuw kortstondig in productie geweest'''
 
=== Profiel ===
Naam = Ultraphon
Naam = Ultraphon


Regel 12: Regel 14:
Functie = platenspeler  
Functie = platenspeler  


In gebruik vanaf = begin jaren twintig 20e eeuw
In gebruik vanaf = 1927
 
In gebruik tot = eind jaren twintig
 
Archiefnummer = BG0132410_01 (voorkant), BG0132410_10 (zijkant)
 
 
== Twee armen ==
Het lijkt op een potkachel of pedaalemmer, maar is een exclusieve 78-toerenplatengrammofoon. Ontworpen en gebouwd door de Duitser Heinrich Küchenmeister, die midden jaren twintig in Berlijn een fabriek had voor grammofoons, Deutsche Ultraphon AG. In 1927 kwam de Ultraphon Grammophon op de markt. Küchenmeister was op zoek naar betere weergave van geluid in de huiskamer. Geen iel blikken geluid vanuit een enkele bron, maar ruimtelijk en warm vanuit meerdere bronnen zoals dat bijvoorbeeld in een concertzaal te horen is. Hij bedacht een platenspeler met draaiplateau, twee toonarmen en twee hoornluidsprekeropeningen.
 
{| class="wikitable"
|- valign="top"
| width="50" | [[Bestand: Ultraphon_binnenwerk.JPG|x250px| Binnenwerk (bron: Rob de Bie, Beeld en Geluid)]]
| width="50" | [[Bestand: Ultraphon_toonarmen_Phonomuseum_Alte_Schule_2014d.jpg|x250px| Toonarmen (bron: Holger Ellgaard, licentie CC BY-SA)]]
|}


In gebruik tot = eind jaren twintig 20e eeuw
== Pseudo-stereo ==
Beide armen worden op een vaste afstand van elkaar in dezelfde platengroef geplaatst. Op het geluid van de eerste arm volgt direct het geluid van de tweede arm. Op 1/100 van een seconde om precies te zijn. De twee gescheiden geluiden worden via de twee luidsprekers de kamer ingestuurd. Het geluid van de tweede arm ijlt als het ware na op het geluid van de eerste arm. Door het geringe verschil in afspeelmoment ontstaat een echo-effect, ookwel Küchenmeister-interval genoemd naar de uitvinder. Het vollere geluid uit de luidsprekers lijkt op stereo maar is het niet. Pseudo-stereo is een betere term.


Beeld en Geluid archiefnummer = BG0132410_01 (voorkant) en BG0132410_10 (zijkant)
== Korte duur ==
Deze peperdure grammofoon was alleen te koop in Duitsland en alleen de elite kon zich een dergelijk apparaat veroorloven. Omdat beroemdheden als dirigent Wilhelm Mengelberg de Ultraphon aanprijzen wordt deze bijzonder vormgegeven grammofoon toch nog frequent aangeschaft. De eerste serie Ultraphons is uitgerust met een veermotor en moet worden aangeslingerd. Latere versies hebben een ingebouwde elektromotor.


== Deelonderwerp ==
Het lijkt op een potkachel of pedaalemmer, maar is een exclusieve 78-toerengrammofoon van de Duits-Nederlandse fabrikant Ultraphon.


[[Bestand:Ultraphon_binnenwerk.JPG|thumb|250x250px| Binnenwerk]]
[[Bestand:Ultraphon_toonarmen_Phonomuseum_Alte_Schule_2014d.jpg|thumb|250x250px| Toonarmen (bron: Holger Ellgaard via Creative Commons-licentie)]]


Naast het draaiplateau bevinden zich twee toonarmen met ieder een eigen hoornluidspreker, een vinding van Heinrich Küchenmeister uit Berlijn. Hij wilde een ruimtelijker en warmer geluid creeëren


ook wel pseudo-stereofonie genoemd. Beide toonarmen worden in dezelfde platengroef geplaatst waardoor er naast het geluid van toonarm 1 ook geluid wordt voortgebracht door toonarm 2 dat 1/100 seconde naijlt op het geluid van de eerste toonarm. Zodoende straalt er verrijkt geluid uit de openingen van de “potkachel”.  
De geschiedenis staat aardig beschreven in Dibbets, De Sprekende Film.  


De firma Ultraphon was, in de hausse van de jaren twintig, aanvankelijk succesvol maar na de beurskrach van 1929 ging het snel bergafwaarts. Naast economische factoren speelden ook de komst van de radio en van de elektrische geluidsweergave een rol.


Ultraphon was een ambitieuze onderneming en in korte tijd werden op eigen label vele grammfoonplaten uitgebracht. O.a. ook met Nederlands-Indisch repertoire.


Deze zwaar gepatenteerde - de Ultraphon mocht alleen in Duitsland worden verkocht - peperdure grammofoon was alleen bestemd voor de happy few in de samenleving van toen. Doordat beroemdheden als dirigent Wilhelm Mengelberg e.a. de Ultraphon aanprijzen, wordt deze merkwaardige doch goed spelende constructie onder de grammofoons toch nog frequent aangeschaft.  
Dit apparaat met dubbele armen past in het verhaal over streven naar betere weergave (zie EMG, HMV re-entrant en Bettini). De kast is van een fraaie eenvoudige vormgeving met onmiskenbaar Bauhaus invloeden.
De eerste serie Ultraphons is uitgerust met een veermotor en moet worden aangeslingerd. Latere versies hebben een ingebouwde elektromotor.  


Bijzondere vormgeving


https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Ultraphone_1925.webm
Hoe klinkt de Ultraphon? [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Ultraphone_1925.webm Klik hier]


Voor meer platenspelers zie: [[Thorens Excelda]] en [[Mikifoon]]
Voor meer platenspelers zie: [[Thorens Excelda]] en [[Mikifoon]]


[[Category:Apparaat]]
[[Category:Apparaat]]

Huidige versie van 1 apr 2016 om 14:54

Ultraphon 'potkachel'-grammofoon (bron: Fotoarchief Beeld en Geluid)
Ultraphon 'potkachel'-grammofoon (bron: Fotoarchief Beeld en Geluid

De ultraphon is een exclusieve 78-toerenplatenspeler, in de jaren twintig van de vorige eeuw kortstondig in productie geweest

Profiel

Naam = Ultraphon

Vervaardigd door = Nederlands-Duitse onderneming Ultraphon

Functie = platenspeler

In gebruik vanaf = 1927

In gebruik tot = eind jaren twintig

Archiefnummer = BG0132410_01 (voorkant), BG0132410_10 (zijkant)


Twee armen

Het lijkt op een potkachel of pedaalemmer, maar is een exclusieve 78-toerenplatengrammofoon. Ontworpen en gebouwd door de Duitser Heinrich Küchenmeister, die midden jaren twintig in Berlijn een fabriek had voor grammofoons, Deutsche Ultraphon AG. In 1927 kwam de Ultraphon Grammophon op de markt. Küchenmeister was op zoek naar betere weergave van geluid in de huiskamer. Geen iel blikken geluid vanuit een enkele bron, maar ruimtelijk en warm vanuit meerdere bronnen zoals dat bijvoorbeeld in een concertzaal te horen is. Hij bedacht een platenspeler met draaiplateau, twee toonarmen en twee hoornluidsprekeropeningen.

Binnenwerk (bron: Rob de Bie, Beeld en Geluid) Toonarmen (bron: Holger Ellgaard, licentie CC BY-SA)

Pseudo-stereo

Beide armen worden op een vaste afstand van elkaar in dezelfde platengroef geplaatst. Op het geluid van de eerste arm volgt direct het geluid van de tweede arm. Op 1/100 van een seconde om precies te zijn. De twee gescheiden geluiden worden via de twee luidsprekers de kamer ingestuurd. Het geluid van de tweede arm ijlt als het ware na op het geluid van de eerste arm. Door het geringe verschil in afspeelmoment ontstaat een echo-effect, ookwel Küchenmeister-interval genoemd naar de uitvinder. Het vollere geluid uit de luidsprekers lijkt op stereo maar is het niet. Pseudo-stereo is een betere term.

Korte duur

Deze peperdure grammofoon was alleen te koop in Duitsland en alleen de elite kon zich een dergelijk apparaat veroorloven. Omdat beroemdheden als dirigent Wilhelm Mengelberg de Ultraphon aanprijzen wordt deze bijzonder vormgegeven grammofoon toch nog frequent aangeschaft. De eerste serie Ultraphons is uitgerust met een veermotor en moet worden aangeslingerd. Latere versies hebben een ingebouwde elektromotor.



De geschiedenis staat aardig beschreven in Dibbets, De Sprekende Film.

De firma Ultraphon was, in de hausse van de jaren twintig, aanvankelijk succesvol maar na de beurskrach van 1929 ging het snel bergafwaarts. Naast economische factoren speelden ook de komst van de radio en van de elektrische geluidsweergave een rol.

Ultraphon was een ambitieuze onderneming en in korte tijd werden op eigen label vele grammfoonplaten uitgebracht. O.a. ook met Nederlands-Indisch repertoire.

Dit apparaat met dubbele armen past in het verhaal over streven naar betere weergave (zie EMG, HMV re-entrant en Bettini). De kast is van een fraaie eenvoudige vormgeving met onmiskenbaar Bauhaus invloeden.

Bijzondere vormgeving

Hoe klinkt de Ultraphon? Klik hier

Voor meer platenspelers zie: Thorens Excelda en Mikifoon