Hersengymnastiek
| Periode | 1938-1992 |
| Beschikbaar in archief | Beeld en Geluid |
| Genre | Spelprogramma |
| Decennia | 1930-1939, 1940-1949, 1950-1959, 1960-1969, 1970-1979, 1980-1989, 1990-1999 |
| Medium | radio |
In deze radioquiz met twee spelleiders beantwoorden twee teams een serie kennis- en muziekvragen. De twee groepen zitten in aparte studio's met publiek, zonder de vragen en elkaars antwoorden te horen. Vandaar dat voor de luisteraar thuis de spelleiders de vraag twee keer stellen. Aan het eind van het seizoen strijden de beste teams in de finale tegen elkaar om de titel 'Meesterbrein'.
Dit radiospel “stelt luisteraars in de gelegenheid hun denkvaardigheid te tonen door het beantwoorden van korte vragen, parate kennis verradend en getuigend van algemene ontwikkeling voor de microfoon”. Aldus verwoordt de AVRO de inhoud van “Hersengymnastiek” bij het begin op 26 mei 1938.
Het verdwijnt na zestien afleveringen op 21 april 1940 uit de ether. In 1946 komt het als veertiendaagse uitzending terug. De vragenstellers zijn Jan Boots en Bob Wallagh. Jan van Herpen vervangt Jan Boots als deze ziek is op 3 oktober 1948. Als Boots weer beter is, laat AVRO-voorzitter Willem Vogt Van Herpen de plaats van Wallagh innemen.
Het langstlopende spelprogramma in Nederland, wellicht zelfs ter wereld en oudste in Europa verdwijnt pas definitief uit het programmaschema in 1992. De titel heeft zelfs een eigen plek in Van Dales Groot Woordenboek der Nederlandse Taal gekregen. Fabrikant Jumbo brengt zelfs een bordspel op de markt: ‘Hoe is de stand, Mieke?’; een van de vroegste vormen van omroepmerchandising.
In de zeventiger jaren wordt het spel gespeeld met een ploeg op locatie en een ploeg in de studio. Er zijn slimme technische oplossingen bedacht om het spel eerlijk te kunnen spelen, zoals het "voetpedaal" waarmee de presentator op de ene locatie het geluid van de andere locatie kan uitschakelen om beide teams gelijke kansen te geven.
Dat het spel populair is bij het grote publiek wordt bewezen, wanneer Jan van Herpen, als toeschouwer aanwezig bij een interlandhockeywedstrijd, wordt opgeroepen om aan de telefoon te komen. Het blijkt de politie van Oss, die vraagt of hij hun hersengymnastiek eens wil leiden.
Makers
Jan Boots (1938-1977)
Bob Wallagh (1938-1948)
Jan van Herpen (1948-1982)
Lex Braamhorst (?-1988)
Gerard Sonder (1982-1992)
