Radio Oranje: Zaterdag 27 maart 1943

Middaguitzending niet bewaard, bevat item: "H. J. van den Broek: Landverraders benutten een valse verklaring van kardinaal Van Roey".

(Deze verklaring van de hoogste Belgische kerkelijjke autoriteit was al op 7 december 1941 in alle Belgische kerken voorgelezen naar aanleiding van het tweede huwelijk van de in Brussel - formeel in krijgsgevangenschap - verblijvende Belgische koning Leopold III (1901-1983), die in 1934 zijn overleden vader koning Albert I was opgevolgd. De verklaring werd - door de Belgische regering Pierlot (1939-1945) in ballingschap te Londen - vals genoemd, omdat volgens de Belgische grondwet een huwelijk eerst voor de wet voltrokken moet worden voordat het kerkelijk ingezegend mag plaatsvinden. Dit koninklijk huwelijk was in het geheim al in september 1941 ingezegend en pas op 6 december 1941 voor de wet voltrokken. Dit feit werd acuut toen in februari 1943 de Duitse bezetter van Frankrijk, België én Nederland - vanwege de gekeerde krijgskansen - verordoneerde dat de al in 1940 uit krijgsgevangenschap teruggekeerde Vlaamse- en Nederlandse militairen, zich moesten melden voor terugvoering in gevangenschap in Groot-Duitsland; hetgeen onder de bevolking tot sterke onrust en sterker verzet aanleiding gaf. De kardinaalsverklaring van 1941 was vooraf gegaan door een eerder conflict tussen de Belgische koning en de Belgische grondwet. Op 24 mei 1940 middenin de strijd van de Duitse overrompeling van Nederland, België en Frankrijk weigerde Leopold mét de regering Pierlot naar Frankrijk te vluchten en dus land en leger te verlaten, zoals koningin Wilhelmina gedaan had; waardoor hij als opperbevelhebber de Belgische legers dwong de strijd te staken op het moment dat Duitse legers de Britse en Franse legers in Zuid-België en Noord-Frankrijk bij Duinkerken omsingeld had. Door zich in krijgsgevangenschap te begeven was Leopold niet langer in staat te regeren en was volgens de Grondwet vereist dat het parlement een Regent benoemde. Dit was echter pas mogelijk toen de regering Pierlot na september 1944 in bevrijd België kon terugkeren. Hiermee was de "Belgische Koningskwestie" manifest geworden. Een kwestie, begonnen op 24 mei 1940, die pas na elf jaar zou eindigen met het aftreden van Leopold op 16 juli 1951 - na grote Belgische onrust bij zijn terugkeer uit het buitenland in 1950 - ten gunste van zijn 21-jarige zoon uit zijn eerste huwelijk: Boudewijn.

((Zie voor de bewaarde avonduitzending [Radio-rede Prins Bernhard] van zaterdag 27 maart 1943 de beschrijving op: Zondag 28 maart 1943.))