VPRO-televisievormgeving
De VPRO is de eerste Nederlandse omroepvereniging die een vaste ontwerper in dienst neemt. De VPRO en de VPRO-ontwerpers proberen, in hun neiging naar avant-gardisme, zich duidelijk te onderscheiden in het televisielandschap.
Over de VPRO-televisievormgeving van Jaap Drupsteen (1971-1979), Willem van den Berg (1980-1986), Bob Takes (1986-1992, 1997-2004) tot en met Max Kisman (1992-1996) verscheen een doctoraalscriptie van Liselotte Doeswijk getiteld Vorm van de VPRO.
Jaren '50 - begin jaren '70
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Begin jaren vijftig wordt een filmpje gebruikt van een wolkenlucht met superimposed de naam van de omroepvereniging. Dit herkenningsfilmpje is mogelijk gemaakt door Peter Zwart. In de periode daarna worden over het algemeen titelkaarten gebruikt. Daarvoor wordt soms het logo van Lex Barten uit 1926 gebruikt en vanaf 1966 het logo wat Jan Bons ontwierp in opdracht van de VPRO gids. De Afdeling Grafisch Ontwerp is verantwoordelijk voor de titelkaarten in deze periode. In 1966 heeft de VPRO een speciale kerstleader, van de hand van decorontwerper Roland de Groot en regisseur van Leonie van Bladel. Rob van der Berg ontwerpt diverse titelkaarten en programma-aankondigingen met het logo van Jan Bons. Eind jaren zstig besluit de VPRO dat de traditionele omroepster het veld moet ruimen. In plaats daarvan komen ironische, scherpe teksten en grafisch ontwerp.
|
|
1971 - 1979
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Tussen 1951 en 1971 worden de VPRO- programma's aan en afgekondigd door omroepsters en verschillende titelkaarten met het logo of de naam van de omroep. De VPRO is eind jaren zestig behoorlijk veranderd en zoekt ook naar een nieuwe en moderne manier om de programma's te presenteren. Jaap Drupsteen, die dan al voor enkele opvallende VPRO-programma's, zoals Het Gat van Nederland en Hoepla de vormgeving heeft verzorgd, krijgt de kans om een videografische identiteit zonder omroepsters te ontwerpen.
Drupsteen ontwerpt in de periode tussen 1971 en 1979 ongeveer tachtig stationcalls, die hij dan 'signalen' noemt. Hij werkt met verschillende beeldlagen, meestal een combinatie van grafiek, animatie en live-action die over elkaar gelegd worden met behulp van de net opkomende chroma-key techniek. Verder gebruikt hij allerlei mechanische trucages, zoals draaischijven en lampjes.
De meeste stationcalls hebben een ironische betekenis. Zo refereert Druspteen vaak naar bekende symbolen, zoals Rodins 'De Denker' of het logo van filmproducent 20th Century Fox. Door dat soort bijna iconische beelden te combineren met het VPRO-logo relativeert hij als het ware beide. De beteknis en humor van de filmpjes wordt versterkt door de muziek keuze van [[De vele verschillende signalen kunnen op verschillende momenten in de programmering ingezet worden. Sommige signalen zijn duidelijk bedoeld om de uitzendavond te openen (een zonsopkomst met kraaiende haan) of af te sluiten (een leeg lopende wasbak met het drijvende logo erin). Met deze leaders worden meerdere vliegen in één klap geslagen. Ze leiden het programma in, zetten de identiteit van de VPRO neer en zetten de sfeer voor de gehele VPRO- televisieuitzending.
1979 - 1981
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Na het vertrek van Jaap Drupsteen als vormgever van de VPRO is Kiers op zoek naar een geschikte opvolger. Vanwege het opvallende werk van Willem van den Berg voor Neon en de ledenwerfspotjes, geeft Kiers hem de opdracht de VPRO-televisievormgeving te gaan verzorgen. In eerste instantie gebeurt dat nog met het logo van Drupsteen.
1981 - 1983
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
In oktober 1981 introduceert de VPRO een nieuw logo. Dit ontwerp is van Willem van den Berg. De tune die wordt gebruikt is van de groep Electric Light Orchestra, afkomstig van album Time. Dit nummer heeft als titel "Here is the News". De eindtune is gecomponeerd door componist Jakob Klaasse met een solo van kunstfluiter Jan Tromp.
1983 - 1985
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
In 1983 maakt Willem van den Berg een aantal nieuwe VPRO-leaders met behulp van projectoren. De eindleader uit dit pakket wordt nog tot 1987 gebruikt.
.JPG)
.png)
.JPG)
1985 - 1987
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Deze vormgeving is gekenmerkt door snel wisselende objecten in een zwart achtergrond. De tune wordt veranderd, in plaats van Here Is The News werd er muziek van Go West met We Close Our Eyes gebruikt.
.jpg)
.jpg)
1987
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Inmiddels is Willem van den Berg bij de VPRO vertrokken. Zijn plaats is ingenomen door Bob Takes. Hij maakt een simpele leader met als symbool een wit mannetje met een kabelmast in zijn hand; hij komt in een zwarte cirkel van rechts aan, en maakt van de letters in het logo (waren altijd de vaste kleuren paars en rood in gele achtergrond) een ruis (zogenaamde sneeuw). De muziek werd weer teruggedraaid naar "Here's the news", maar dan opnieuw gecomponeerd. De eindtune is nu met instrumenten i.p.v. gefloten. Deze werd maar heel kort gebruikt.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
1987 - 1989
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Eind 1987 krijgt de VPRO een geheel nieuwe vormgeving. In die tijd worden ontwerpcomputers als de Vertigo steeds meer gebruikt, maar ontwerper Bob Takes besluit zich niet door deze computers te laten dwingen tot groot opgezette leaders. Hij is gaan schilderen en vervolgens digitaliseert en animeert hij het geheel. Met ingang van deze vormgeving bestaat de eindtune uit de fluitversie en de instrumentale versie door elkaar.
1989 - 1991
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
In 1989 krijgt de VPRO weer nieuwe leaders. Naast verfstrepen wordt de beginleader geduid door klokken die soms in beeld flitsen. De eindleader kenmerkt zich vooral door de laatste scène met de zes wereldklokken.
1991 - 1992
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Ook deze vormgeving is gekenmerkt door grafische verfstrepen en spetters op een witte achtergrond. In de eindleader is een wuivend handje te zien, waarschijnlijk een van de bekendste leaders die de VPRO heeft gekend.
1992 - 1995
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Dit zijn de laatste leaders met de typerende verfstrepen en spetters, maar Bob Takes is inmiddels al opgevolgd door Max Kisman. In de beginleader wordt ditmaal ook van 3D animatie gebruik gemaakt.
_28-1-1996.JPG)
1995 - 1996
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
In deze periode is Max Kisman de vaste VPRO-ontwerper. Zijn stijl lijkt in de eerste periode op die van Bob Takes maar in het tweede seizoen ontwikkelt Kisman een meer eigen stijl 3d animatie. Voor deze vormgeving krijgt hij de prestigieuze H.N. Werkmanprijs.
1996 - 1999
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
In 1996 wordt Bob Takes weer de vaste VPRO-ontwerper. In deze ident komt ook de 3 uit de Nederland 3 vormgeving van Max Kisman duidelijk naar voren en maakt hij in tegenstelling tot eerst, nu ook gebruik van 3D-animatie.
1999 - 2009
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Vanaf 1999 gebruikt de VPRO aan het eind van het programma een korte ident. Ook dit ontwerp is van Bob Takes.
2009 - 2010
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
In 2009 krijgt de VPRO een nieuwe ident voor aan het eind van het programma. De ontwerper is Johan van de Garde.
2010
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Weer een nieuwe ident, wederom ontworpen door Johan van de Garde. De bekende tune van ELO wordt alleen nog gebruikt bij de ident die volgt na afloop van een VPRO-programma, de ident van voor een programma heeft een afwijkende tune.
2010-heden
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Trivia | Trivia |
Op 24 augustus 2010 introduceert de VPRO een compleet nieuwe vormgeving. Hierbij nemen ze ook afscheid van het logo dat 28 jaar het beeldmerk van de omroep is geweest. Het nieuwe logo kent meer dan één miljard verschijningsvormen doordat het door kleurkeuzen, verlooptinten en stralingen getransformeerd kan worden. Ook heeft de VPRO een nieuwe payoff: Meer VPRO. De muziek blijft nagenoeg hetzelfde. Het logo, de vormgeving en payoff zijn ontworpen door Thonik.
