VPRO-televisievormgeving

De VPRO is de eerste Nederlandse omroepvereniging die een vaste ontwerper in dienst neemt. De VPRO en de VPRO-ontwerpers proberen, in hun neiging naar avant-gardisme, zich duidelijk te onderscheiden in het televisielandschap.

De VPRO ontwerpers tot op heden zijn Jaap Drupsteen (1971-1979), Willem van den Berg (1980-1986), Bob Takes (1986-1992, 1997-2004) en Max Kisman (1992-1996).

1971 - 1981

Tussen 1951 en 1971 zat er altijd een omroep(st)er voor een programma. Dit is later veranderd, maar uitsluitend bij de VPRO. De omroep(st)ers werden vervangen door een grafische identiteit. Jaap Drupsteen ontdekte in Amerika enkele ontwerpers die dit al deden. Het logo van de VPRO is geïnspireerd door de letterstijl van één van deze ontwerpers.

En toen de leaders. Jaap ontwierp er ongeveer tachtig. Het maken van de leaders moest efficient gebeuren. Voor de leaders was een speciale studio ingericht die anno 2024 ongeveer te vergelijken is met een simpel grafisch programma als Photoshop. Er werd met verschillende lagen gewerkt die over elkaar werden gelegd en zo werd er een beeld opgebouwd. Iedere laag werd geproduceerd met behulp van een groot bedieningspaneel die soms door meerdere personen werd bediend.

Jaap had een groot arsenaal aan materialen die hij gebruikte voor de leaders, waaronder draaischijven en lampjes. Daar werden vervolgens weer voorwerpen voor gezet. Bijvoorbeeld een wand met puntjes- of sterren gaatjes. Of twee over elkaar heen draaiende spiralen.

Een bekend beeld dat Jaap gebruikte was met een man die zittend met zijn hoofd op zijn gevuiste hand leunt. Jaap gebruikte dit beeld en zette het op het VPRO logo. Op die manier kreeg het een andere context. Op een gegeven moment valt hij in slaap en schrikt hij weer wakker. Dit beeld werd leuk gevonden door zowel Jaap als de kijkers.

Met deze leaders werden meerdere vliegen in één klap geslagen. Het programma werd ingeleid, de identiteit van de VPRO werd duidelijk neergezet en bovendien werd de sfeer van een avond er enorm door beïnvloed.

Leader (wolken) 1971-1981

Leader (lampjes) 1971-1981

Leader (rode wolken) 1971-1981

Leader (slagroom) 1971-1981

Leader (gouden logo) 1971-1981

Leader (blauw en wit) 1971-1981

Leader (snelle schaduwen) 1971-1981

Leader (hersenen) 1971-1981

Leader (muziek) 1971-1981

Leader (kort) 1971-1981

Storing 1971-1981

Eindleader (huilen) 1971-1981

Eindleader (operazangeres valt) 1971-1981

1981 - 1983

In oktober 1981 introduceert de VPRO een nieuwe logo. Dit ontwerp is van Willem van den Berg. De tune die wordt gebruikt is van de groep Electric Light Orchestra, afkomstig van album Time. Dit nummer heeft als titel "Here is the News". De eindtune is gecomponeerd door componist Jakob Klaasse met een solo van kunstfluiter Jan Tromp.

Pauze logo 1981

Leader 1981-1983

Ledenwerfspot 1981

1983 - 1985

In 1983 maakt Willem van den Berg een aantal nieuwe VPRO-leaders met behulp van projectoren.

Beginleader 1983-1985

Eindleader 1983-1985

1985 - 1987

Deze vormgeving is gekenmerkt door snel wisselende objecten in een zwart achtergrond. De tune wordt veranderd, in plaats van Here Is The News werd er muziek van Go West met We Close Our Eyes gebruikt.

Leader (nederland 1) 1985-1987

Leader (nederland 2) 1985-1987

1987

Inmiddels is Willem van den Berg bij de VPRO vertrokken. Zijn plaats is ingenomen door Bob Takes. Hij maakt een simpele leader met als symbool een wit mannetje met een kabelmast in zijn hand; hij komt in een zwarte cirkel van rechts aan, en maakt van de letters in het logo (waren altijd de vaste kleuren paars en rood in gele achtergrond) een ruis (zogenaamde sneeuw). De muziek werd weer teruggedraaid naar "Here's the news", maar dan opnieuw gecomponeerd. Deze werd maar heel kort gebruikt.

Leader 1987

Leader 1987

Leader 1987

1987 - 1989

Eind 1987 krijgt de VPRO een geheel nieuwe vormgeving. In die tijd werden ontwerpcomputers als de Vertigo steeds meer gebruikt, maar ontwerper Bob Takes besloot zich niet door deze computers te laten dwingen tot groot opgezette leaders. Hij is gaan schilderen, vervolgens digitaliseert en animeert hij het geheel. Uiteindelijk waren het grafische verfstrepen en spetters op een witte achtergrond die de vormgeving duidden. De eindtune van Jan Tromp is opnieuw ingefloten met nog extra instrumenten.

Leader 1987-1989

Einde (klok) 1987-1989

Eindleader 1987-1989

1989 - 1991

In 1989 krijgt de VPRO weer nieuwe leaders. Naast verfstrepen wordt de beginleader geduid door klokken die soms in beeld flitsen. De eindleader kenmerkt zich vooral door de laatste scène met de zes wereldklokken.

Beginleader 1989-1991

Eindleader 1989-1991

Eindleader (wereldklok) 1989-1991

1991 - 1992

Deze leaders waren ook weer met grafische verfstrepen en spetters. In de eindleader is een wuivend handje te zien, deze eindleader was één van de bekendste die de VPRO ooit heeft gekend.

Eindleader 1991-1992

1992 - 1995

Dit waren de laatste leaders met grafische verfstrepen en spetters en er zijn ook enkele korte leaders. In de beginleader wordt ditmaal ook van 3D animatie gebruik gemaakt.

Beginleader 1992-1995

Leader Naakte Vrouw 1992-1995

Straks na de reklame 1995-1996

1995 - 1996

Deze leaders waren ook met een witte achtergrond, maar niet met verfstrepen en spetters. Centraal in deze leaders staat een blauw scherm waar het logo in verschijnt, samen met nog een aantal andere animaties. Om het scherm heen zijn ook korte animaties te zien.

Leader 1995-1996

'Korte film' bumper 1995-1996

Eindleader 1995-1996

1996 - 1999

In 1996 wordt Bob Takes weer de vaste VPRO-ontwerper. Hij gebruikt in tegenstelling tot eerst nu wel 3D animatie. In deze ident komt ook de 3 van Max Kisman duidelijk naar voren.

Korte leader 1996-1999

1999 - 2009

Vanaf 1999 gebruikt de VPRO aan het eind van het programma een korte ident. Ook dit ontwerp is van Bob Takes.

Ident 1999-heden

Logo 1999 2009 - heden In 2009 krijgt de VPRO een nieuwe ident voor aan het eind van het programma. De ontwerper is niet bekend.