Walhalla Symfonie

Radiostudio

Periode	1981-1982
Beschikbaar in archief
Genre	Muziekprogramma
Decennia	1980-1989
Medium	radio

Luistertrip

Walhalla Symfonie is een radioprogramma van Theo Stokkink

dat door de KRO wordt uitgezonden van oktober 1981 tot en met mei 1982 op de zondagavond van 23:00 tot middernacht. Het komt naast het bestaande programma Walhalla over popcultuur dat wordt uitgezonden op de woensdagavond.

Walhalla Symfonie is een collage van muziekstukken waarin ook gesproken teksten en film- en geluidsfragmenten zijn verwerkt. Met behulp van allerlei technieken worden de fragmenten in de geluidsstudio bewerkt en lopen ze naadloos in elkaar over. Zo ontstaat er een ‘electro-accoustische luistertrip' waardoor de luisteraar zich kan laten meevoeren. Theo Stokkink besluit in Walhalla Symfonie de nadruk te leggen op elektronica in de popmuziek. Dat is terug te horen in veel van de gebruikte muziekstukken, maar ook in de technieken die worden gebruikt om de fragmenten tot een collage aaneen te smeden. Bovendien wordt voor elke uitzending speciaal een stuk elektronische muziek gecomponeerd door een van de vaste musici die aan het programma meewerken. Elke uitzending heeft een thema op basis waarvan de gebruikte fragmenten bij elkaar worden gezocht. Titel en thema van de symfonie worden ontleend aan ‘klassieke’ popsongs als “Nights in White Satin” van The Moody Blues, “Shine on You, Crazy Diamond” van Pink Floyd en “She Comes in Colours Everywhere” van The Rolling Stones. Walhalla Symfonie is een combinatie van een goed idee van Theo Stokkink, een verrassende platenkeuze, gedreven en vakkundige medewerkers en toegang tot de technische mogelijkheden van de professionele studio. Van alle uitzendingen wordt een draaiboek uitgegeven met daarin de volledige inhoudsopgave van de symfonie onder vermelding van de gebruikte platen, de tekstfragmenten en technieken.

Synthesizers

Het programma komt tot stand in de periode dat synthesizers een opmars maken in de popmuziek. Waar de meeste bands dit nieuwe instrument aan hun bestaande instrumentarium toevoegen, komen er ook artiesten die uitsluitend de synthesizer gebruiken. In deze synthesizermuziek worden de mogelijkheden van elektronische muziekinstrumenten verkend en zo volledig mogelijk benut. Het is ook de periode van de new wave en synthpop, waarin het geluid van de synthesizer doelbewust elektronisch en de ritmes mechanisch klinken. In Walhalla Symfonie komen eigenlijk alle muziekstromingen aan bod: van pure synthesizermuziek, synthpop, new wave en alternatieve popmuziek tot meer conventionele pop- en rockmuziek, letterlijk uiteenlopend van Klaus Schulze tot Conrad Schnitzler en van Tomita tot Tangerine Dream. Maar ook van The Rolling Stones tot The Simple Minds en van Liesbeth List tot Nina Hagen.

In de elektronische openingssymfonie van elke uitzending wordt de tune van het programma Walhalla verwerkt en een fragment van de song waaraan de titel van de aflevering is ontleend. Musici die meewerken zijn onder andere Johan Timman (foto), Ruud van Es, Simon Deken en Floris Kolvenbach. Johan Timman kan gerust gezien worden als de ‘huiscomponist’ van Walhalla Symfonie: hij maakt de openingssymfonie voor tien afleveringen, de muziek van zijn synthesizerplaat “Trip Into the Body” wordt gebruikt in een aantal symfonieën en een fragment van het stuk dat hij maakte voor de eerste aflevering komt terug in de afkondiging van alle uitzendingen.

Pionieren

Van computers en de mogelijkheden waarover we in de eenentwintigste eeuw beschikken, is in de tijd van Walhalla Symfonie nog geen sprake. Om de geluidenvervormers op de gewenste manier aan te jagen en de vele effecten te bereiken is veel geduld nodig. Er wordt gebruik gemaakt van effectapparaten als galm, echo, delay, vocoder, flanger, harmonizer en filters die als afzonderlijke apparaten worden ingezet om de geluidsfragmenten te bewerken. De fragmenten lopen in elkaar over of worden door elkaar gemengd, waarbij ook bandtechnieken worden gebruikt voor vertraging, versnelling en omkering. Het betekent pionieren en soms bij toeval tot het gewenste resultaat komen: liefst een magistrale overgang die zelden een tweede keer lukt. Theo Stokkink: “Voor radiotechnici als Herco de Boer en Beer Gertenbach is het bovenmatig interessant om al die ingewikkelde en ondoorgrondelijke instrumentaria die door de technische dienst van de omroep ooit zijn aangeschaft maar die amper door programmamakers worden aangevraagd, uit te testen.”

“Wat je ook achter de schrijftafel mocht bedenken, het programma ontstond pas in de studio.” Herco de Boer: “Het oorspronkelijke plan van Theo was om er 4 uur voor uit te trekken, waarbij ik meteen voorstelde om er maar een hele dag (8 uur) van te maken. Uiteindelijk werkten we van 9 uur ’s morgens tot 2 uur ’s nachts. Nadien werden er twee hele dagen uitgetrokken voor de montage van de wekelijks terugkerende symfonie.”

Holland Festival

Aflevering 34 van Walhalla Symfonie wordt live uitgevoerd op 23 mei 1982 in Vredenburg, Utrecht en is ook live op de radio te beluisteren. Dit concert wordt georganiseerd door de KRO in samenwerking met het synthesizer vakblad Sonic Report en vindt plaats in het kader van het Holland Festival. Alle elektronische muziek wordt live gespeeld door Simon Deken en Willem Maat.

De thematiek in het werk van Leon de Winter speelt in deze symfonie een hoofdrol en wordt gevangen onder de titel Straatverlichting – vervreemding en verwijdering van het maatschappelijke leven, vereenzaming. Er worden tekstfragmenten voorgedragen uit de roman De verwording van de jongere Dürer en het filmscript De afstand. Het publiek doet op twee momenten mee met behulp van instrumentjes die vooraf zijn uitgereikt. Productie van deze symfonie is in handen van Wybo Goslinga. Het is de laatste uitzending in de programmaserie.

Uitzendingen

Nr. Uitzenddatum Titel

01 04-10-1981 All alone in the universe

02 11-10-1981 And then we saw the pyramides

03 18-10-1981 She comes in colours everywhere

04 25-10-1981 Like a rolling stone

05 01-11-1981 Try (just a little bit harder)

06 08-11-1981 Many fantastic colours

07 15-11-1981 With a little help from my friends

08 22-11-1981 Inside lookin' out

09 29-11-1981 I'll be your hero

10 06-12-1981 Roll over Beethoven

11 13-12-1981 Nights in white satin

12 20-12-1981 Drive my car

13 27-12-1981 Cold blue steel & sweet fire

14 03-01-1982 Adios amigo

15 10-01-1982 You set the scene

16 17-01-1982 When I am 64

17 24-01-1982 Time machine

18 31-01-1982 White rabbit

19 07-02-1982 Wine with dinner

20 14-02-1982 Beyond the grave

21 21-02-1982 Mr. Spaceman

22 28-02-1982 Party Time

23 07-03-1982 Eternity Road

24 14-03-1982 Shine on you, crazy diamond

25 21-03-1982 Wie ben ik

26 28-03-1982 Traffic Jam

27 04-04-1982 Get a job

28 11-04-1982 Smoke smoke smoke (that cigarette)

29 18-04-1982 niet uitgezonden

30 25-04-1982 Bo Diddley

31 02-05-1982 The piano has been drinking

32 16-05-1982 I'm feeling down

33 30-05-1982 Whole lotta love

34 23-05-1982 Straatverlichting - live in Vredenburg

Door omstandigheden wordt aflevering 33 uitgezonden na de live-symfonie 34 en er volgen daarna nog enkele herhalingen van oudere uitzendingen. In september 1982 worden er in het kader van Walhalla Symfonie nog drie collages van synthesizermuziek uitgezonden en in september 1983 volgen er nog eens vier, maar deze zijn allemaal eenvoudiger van opzet. Er is geen openingssymfonie meer en er worden geen tekst- en geluidsfragmenten in verwerkt. Alleen de aflevering Japan Express(ie) van 4 september 1983 is vergelijkbaar van opzet en wordt met behulp van diverse technieken gecomponeerd door Herco de Boer, Peter Melchiors en Wybo Goslinga. Theo Stokkink: “Omdat de studiokosten en die van een radiotechnicus aanvankelijk nog geen deel uitmaakten van het programmabudget van de omroep die de zendtijd vulde, werd er niet op een paar uur montage meer of minder gelet. Later was dat opeens wel het geval en waren technisch ‘dure’ programma’s de eerste slachtoffers. Niet alleen hoorspelen waaraan wel een hele week achter elkaar in de studio werd gewerkt, ook Walhalla Symfonie sneuvelde.”

Makers

Programmamakers: Theo Stokkink, Peter Melchiors en Hans de Bruin

Techniek: Herco de Boer en Hans van der Pas

Musici: Johan Timman, Ruud van Es, Peter Kommers, Rob Papen, John Heslinga, Pieter Courtens, Simon Deken, Robert Pot, Gerto Heupink, Floris Kolvenbach, Herco de Boer en Willem Maat.

Bron: Walhalla Symfonie: pionierswerk op Hilversum 3 door Erik van Veen. In: Aether, kwartaalblad over de geschiedenis van de omroep en de fonografie. Deel 1: nummer 125 (oktober 2017), p. 28-31 Deel 2: nummer 126 (januari 2018), p. 28-31

---