Adriaan van Dis

Adriaan van Dis

Naam	Adriaan van Dis
Geboren	Bergen NH, 16 december 1946
Functies	schrijver, presentator, journalist
Bekend van	Hier is ... Adriaan van Dis Zomergasten, Van Dis in Afrika
Periode actief	1983 - heden
Werkt samen met	Ellen Jens
Media
Externe info	Website Adriaan van Dis
Adriaan van Dis in de media Oeuvre van Adriaan van Dis

Adriaan van Dis is schrijver, journalist en presentator. Hij staat bekend om zijn opvallende verschijning: verbaal begaafd, intelligent, charmant, erudiet en altijd gekleed in een keurig maatpak.

Jeugd

Adriaan van Dis groeit op in een Indisch milieu in Nederland. Zijn ouders leren elkaar in Nederlands-Indië kennen. Vader Victor Justin Mulder is hier geboren uit Nederlandse ouders. Moeder Maria van Dis komt uit Breda en heeft al drie dochters uit een eerder huwelijk met een Nederlandse KNIL-militair, die tijdens de Japanse bezetting omkomt. Ook Van Dis vader is eerder getrouwd geweest. Zowel zijn vader als moeder en drie zusjes worden tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië Jappenkamp geïnterneerd in een Jappenkamp. Zijn vader werkt als dwangarbeider aan de beruchte Birma-spoorweg.

De ouders van Van Dis kunnen niet met elkaar trouwen. Zijn vaders huwelijk is weliswaar voor de islamitische wet ontbonden, maar die scheiding heeft in Nederland geen geldigheid. Niemand mag dit weten. Officieel heeft Van Dis de achternaam van zijn moeder, maar voor de buitenwereld draagt hij in zijn vroege jeugd de naam van zijn vader. Pas als hij gaat studeren gaat hij zich Van Dis noemen.

Zijn vader is door zijn oorlogservaringen getraumatiseerd en arbeidsongeschikt verklaard. Bovendien vindt hij het als migrant moeilijk om zijn plaats in het hem onbekende Nederland te vinden. Hij is altijd thuis en voedt Van Dis streng op. Hij overlijdt in 1957 als Van Dis tien jaar oud is. Van Dis herinnert zich hem als een wrede man, maar ziet hem tegelijkertijd als een slachtoffer.

Na de middelbare school studeert Van Dis Nederlands en Zuid-Afrikaans aan de Universiteit van Amsterdam en gaat hij voor NRC-Handelsblad publiceren. Later wordt hij redacteur van dit dagblad. Tot 1982 is hij verantwoordelijk voor de zaterdageditie. Van 1987 tot 1992 is Van Dis ook redacteur van het tijdschrift De Gids.

Televisie

Op 16 maart 1983 verschijnt Van Dis voor het eerst op televisie met Hier is ... Adriaan van Dis . Dit VPRO-programma is negen seizoenen lang op het scherm. In de loop der jaren verandert alleen de naam (Van Dis in De Balie, Van Dis in de IJsbreker), niet de formule. Ondanks de diepgaande, vaak intellectuele gesprekken (voornamelijk met schrijvers) kijken relatief veel mensen naar zijn programma's. In de hoogtijdagen haalt Van Dis twee en een enkele keer zelfs vier miljoen kijkers. Van Dis is een opvallende verschijning: verbaal begaafd, intelligent, charmant, erudiet en altijd gekleed in een keurig maatpak. Karakteristiek voor zijn hoffelijke optreden is het geheel eigen begroetingsritueel. Na een uitvoerige inleiding en een stevige handdruk stelt hij steevast de vraag of de gast(e) rode wijn, witte wijn of een glas water prefereert.

Van Dis is vier seizoenen lang de presentator van Zomergasten (1999 tot 2002). In 2008 verschijnt de documentaireserie Van Dis in Afrika, waarin hij door Zuid-Afrika, Namibië en Mozambique reist, op zoek naar parallellen en contrasten met de huidige West-Europese samenlevingen. In 2012 wordt de documentaireserie Van Dis in Indonesië uitgezonden. Hij gaat hierin op zoek naar zijn eigen verleden, en de sporen die Nederland in Indonesië heeft achtergelaten. In 2012 schrijft Van Dis de tekst van het Groot Dictee der Nederlandse Taal, getiteld 'Zijn waar wij niet zijn'. In hetzelfde jaar is hij zelf een van de Zomergasten. Van Dis treedt veelvuldig op als commentator of tafelheer in De wereld draait door. Hij krijgt zelfs eenmaal per jaar een eigen podium: aan de vooravond van de Boekenweek presenteert hij zijn bekende literaire hit Hier is ... Adriaan van Dis. In 2016 treedt hij op in het tweeluik Kijken in de ziel: schrijvers (2016), waarin Coen Verbraak schrijvers interviewt.

Van Dis is ook verschillende malen te zien als gast in andere programma’s. Zo speelt hij een gastrol in de zesdelige comedyserie Op zoek naar Yolanda van Wim T. Schippers en is zijn literaire werk aanleiding voor menig programmamaker om hem in de studio uit te nodigen. Als schrijver is Van Dis begaan met de verwikkelingen rond zijn Iraanse collega Salman Rushdie. Het door de Iraanse leider Khomeiny uitgesproken doodvonnis (1989) is voor Van Dis aanleiding om voorzitter te worden van het Rushdie Defence Committee. Op 4 mei 1998 houdt Van Dis de voordracht Een deken van herinnering tijdens de Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam.

Prijzen en onderscheidingen

Gouden Ezelsoor voor Nathan Sid (1984).

Zilveren Nipkowschijf voor Hier is ... Adriaan van Dis (1986).

Nieuwe Clercke-Pico Bello-prijs voor zijn verdiensten voor de Nederlandse literatuur (1994).

Trouw Publieksprijs voor het Nederlandse boek voor Indische duinen (1995).

Gouden Uil voor Indische duinen (1995).

Groenman Taalprijs vanwege zijn helder en creatief taalgebruik (2007).

Zilveren Nipkowschijf voor Van Dis in Afrika (2008).

E. Du Perronprijs voor de verhalenbundel Leeftocht: veertig jaar onderweg (2008).

Gouden Ganzenveer (2009).

Constantijn Huygens-prijs voor zijn gehele oeuvre (2015).

Libris Literatuur Prijs voor Ik kom terug (2015).

Publicaties

Nathan Sid (1983).

Een bord met spaghetti (1984).

De Rat van Arras (1986).

Casablanca (1986).

Een barbaar in China (1987).

Zoen (1987).

Zilver of het verlies van de onschuld (1988).

Een keuze uit mijn vrolijke doodsgedachten (1988).

Het beloofde land: een reis door de Karoo (1990).

In Afrika (1991).

De man uit het Noorden (1992).

Waar twee olifanten vechten – Mozambique in oorlog (1992).

Classics (1993).

Indische Duinen (1994).

Wij, koningin (1995).

Totok (1996).

Adriaan van Dis. De zandkastelen van je jeugd (1996).

Palmwijn (1996).

Een waarze sat (1997).

Een deken van herinnering (1998).

Totok (1998).

Dubbelliefde (1999).

Op oorlogspad in Japan (2000).

Familieziek (2002).

Vrijtaal (2003).

Onder het zink. Un abécédaire de Paris (2004).

Op de televisie (2007).

Leeftocht. veertig jaar onderweg (2007).

De Wandelaar (2007).

Stadsliefde (2011).

Ik kom terug (2014).

De Zuid–Afrika boeken (verzamelbundel met Het beloofde land: een reis door de Karoo, In Afrika en Tikkop) (2017).

In het buitengebied (2017).