Rijk de Gooyer

Rijk de Gooyer

Naam	Rijk de Gooyer
Geboren	Utrecht, 17 december 1925
Functies	zanger, acteur, komiek
Bekend van	Een paar apart, De Brekers, De ondergang van de Onan, Grijpstra & De Gier (speelfilm), Een blik van verstandhouding
Periode actief	1947-heden
Werkt samen met	Johnny Kraaykamp sr, Joop Doderer
Media
Rijk de Gooyer in de media Oeuvre Rijk de Gooyer

Rijk de Gooyer is befaamd om zijn radiotypetjes: Kobus Rarekiek of Bartels en vormt jarenlang op de televisie een komisch duo met Johnny Kraaykamp sr. Rijk is een van huis uit gereformeerde jongen, die geen last heeft van zijn godsdienstige opvoeding. Wel pakt hij de aloude bijbelse boodschap op dat je '...moet woekeren met je talenten'. Rijk doet dat al zijn hele leven lang. Of het nu acteren is, het uithalen van grappen, beledigen is of flink doordrinken: Rijk verheft het tot kunst en is er goed in. In tegenstelling tot wat vaak de ronde doet, is Rijk in zijn werk op en top vakman. Altijd op tijd en nooit te beroerd om langer te werken, '...al moet je een rol niet dood-repeteren...'. Romantische scènes in films kan hij niet spelen, des te geloofwaardiger is hij als vals lachende foute Duitser, een rol waar hij veel voor is gevraagd. Thuis is Rijk een stille, misschien wat saaie man, die pas opbloeit met mensen om zich heen. Na jarenlang in Giethoorn te hebben gewoond met boezemvrienden Eelke de Jong en Peter van Straaten als buren, woont Rijk nu in de Amsterdamse Nieuwmarktbuurt met zijn vriendin Nel.

Rijk de Gooyer wordt in Utrecht geboren als helft van een twee-eiige tweeling. Rijk komt eerst en daarna zijn zusje Ankie. Hij wordt vernoemd naar zijn vader en Ankie naar haar moeder. Het gezin van Rijk en Anna de Gooyer-Ceelen telt al zeven kinderen, Rijk en Ankie zijn nakomertjes. Het gezin woont aan de Bemuurde Weerd Westzijde. Vader De Gooyer is bakker en begint later een eigen fabriek in brood en banket. Moeder De Gooyer is vaak ziek en daardoor nemen de oudere zussen de opvoeding van Rijk en Ankie onder handen. Het gezin is goed gereformeerd: op zondag twee keer naar de kerk en alleen naar de NCRV-radio luisteren. Als jongen sluit Rijk zich aan bij de knapenvereniging 'Ora et Labora' (bid en werk). Toneel is in gereformeerde kring uit den boze, maar voordragen mag wel. Rijk reciteert op de jaarlijkse feestavond hele stukken van Kees het Diakenhuismannetje van Nicolaas Beets. Hij bezoekt de Utrechtse Burgerschool (de ULO).

In 1938 koopt Rijk een elektrische gitaar en zijn lievelingsbroer Kees leert hem er op spelen. Hij richt een band op: De Manakora's, die Hawai-muziek speelt. Bezeten van film, bezoekt Rijk wekelijks de bioscoop waar in de oorlogsjaren Duitse films draaien. In 1944 besluit de dan achttienjarige Rijk met vriend Piet Wiersma de rivieren over te gaan naar het zuiden van Nederland, dat is bevrijd. Daar aangeland wordt Rijk tolk bij de British Intelligence Service. In die hoedanigheid trekt hij met de bevrijders in 1945 het doorgangskamp Bergen-Belsen binnen en is erbij wanneer de hoge nazi Heinrich Himmler wordt gearresteerd. Rijk wordt sergeant in het Britse leger, is even thuis in Utrecht en vertrekt dan naar het Deense eiland Sylt waar hij 'plaatsvervangend burgemeester' wordt. De eerste twee naoorlogse jaren brengt Rijk door in Engelse dienst. In het voorjaar van 1947 komt hij voorgoed weer naar Nederland. Hij krijgt er gratis en voor niks een HBS-diploma. Een beroepstest wijst uit dat Rijk het beste banketbakker kan worden, maar na een half jaar houdt hij brood en banket voor gezien. Huize De Gooyer is geschokt wanneer men hun zoon bij de VARA-radio en nog wel op zondag te beluisteren valt. Later werkt Rijk nog bij het ABC-cabaret van Wim Kan (1949/50 en 1952/53).

Dan ontmoet Rijk in Amsterdam de komiek Johnny Kraaykamp en ze besluiten een duo te vormen. Het resulteert in 1956 in een vast maandelijks optreden bij de AVRO-televisie. De samenwerking met Johnny Kraaykamp zal jaren duren. Rijk wordt gevraagd voor talloze rollen in Nederlandse en buitenlandse speelfilms. In 1955 trouwt hij met Tonny Domburg; ze krijgen in 1963 een zoon die ook Rijk heet. In 1959 vertrekt hij naar Berlijn om aan de UFA, een filmopleiding te volgen. Rijk krijgt vervolgens bezoek van een agent van de BVD (Binnenlandse Veiligheids Dienst). De vraag is of hij af en toe verslag wil doen van wat hem opvalt. Hij moet zich daarvoor melden in Berlijn, op het hoofdkwartier van de CIA. Voor zijn werk krijgt Rijk tweeduizend gulden per maand. Rijk kan als buitenlander namelijk ongehinderd van Oost- naar West-Berlijn reizen. In 1961 wordt De Muur gebouwd en gaat de UFA failliet. Rijk komt terug naar Nederland. Rijk neemt een aantal grammofoonplaten op, waarvan sommige met Johnny Kraaykamp. Samen met Eelke de Jong schrijft hij de belevenissen van Koos Tak, verslaggever van De Tijdgeest. Ook publiceert hij het boek Gereformeerd en andere verhalen.

Af en toe speelt Rijk in een toneelstuk in het theater. Verschillende ongelukken brengen hem naar ziekenhuizen en revalidatieklinieken, maar steeds komt Rijk terug. In het voorjaar van 2001 krijgt hij een 'middelgroot infarct' waaraan hij een lichte afasie overhoudt. Het lezen en leren van een rol gaat hem nu moeilijker af.

Rijk weet in 1947 via zijn broer Arie (die journalist is bij Dagblad Trouw) in contact te komen met Gerard Hoek, hoofd afdeling gesproken woord van de NCRV. Hij mag het proberen als radioreporter. Het worden echter geen reportages uit verre, vreemde landen, zoals De Gooyer hoopt, maar Koninginnedag in Groningen, opening nieuw tehuis van het Leger des Heils en een klankbeeld over Hollandse molens. Wanneer Rijk de notoire communist (en ook nog homoseksuele) Jef Last interviewt, wordt hij ontslagen door de NCRV. Toch bezorgt Gerard Hoek hem nieuw werk. Hij heeft Rijk eens op een personeelsavondje gezien met een imitatie van Buziau. Rijk wordt: 'Lowietje de kleine klusjesman' waarin hij actuele onderwerpen bespreekt en afsluit met een liedje. Hij trekt ermee door het land als onderdeel van de 'Steravond', een NCRV-tournee om nieuwe leden te werven en bestaande een leuke theateravond te bezorgen.

In 1949 speelt Rijk mee in hoorspelen van de NCRV: vooral historische verhalen als Floris de Vijfde, door den edelen vermoord en In de Soete Suikerbol (van W.G. van de Hulst). In 1949 neemt hij het typetje 'Kobus Rarekiek' over van acteur Kees Brusse, die er vanaf wil. Hij werkt kortstondig mee aan het ABC Cabaret van Wim Kan en Corry Vonk en vervolgens aan verschillende radioprogramma's als Negen heit de klok en Showboat waarin hij de rol van Bááártels speelt, de verkoper van elektrische huishoudelijke apparaten in plat Utrechts. Zijn uitdrukkingen als: 'Goeiendááág!' en 'Het benne krenge van dinge' worden beroemd: heel Nederland zegt ze na. Hij doet ook mee aan het VARA radioprogramma De groene kalebas waarin hij optreedt als Utrechtse Arie. In het voorjaar van 1954 ontmoet Rijk op het Rembrandtplein in Amsterdam Tonny Domburg, de zus van actrice Andrea Domburg. Ze trouwen binnen een jaar. In dat jaar speelt Rijk ook zijn eerste rol als serieus acteur in Azouk, een Frans blijspel geproduceerd door Guus Oster. Het gaat over een ontsnapte circusolifant en Rijk speelt in olifantenpak de titelrol. Hij verdient er 900 gulden per maand mee.

In diezelfde buurt ontmoet Rijk ook Johnny Kraaykamp, die in café Pigalle in de Regulierdwarsstraat in een combo de bassist is, maar daarnaast ook het publiek met grappen en grollen vermaakt. Rijk neemt het initiatief en wil met Johnny een duo vormen. Ze krijgen de kans om in de bioscoop City aan het De Kleine Gartmanplantsoen in Amsterdam in de hal sketches te spelen tussen de muziek van het orkest van Eddy Christiani door. Ger Lugtenburg en Siebe van der Zee van de AVRO ontdekken Johnny en Rijk in 1956 in de City bioscoop en bieden hun een televisieshow aan: maandelijks tegen een honorarium van 125 gulden per man per show. Het tweetal maakt drie seizoenen vol en schrijft hun teksten zelf (of koopt ze in Engeland) maar er wordt ook veel geïmproviseerd. Vervolgens maken zowel Johnny als Rijk soloprogramma's op de televisie, Johnny met Winkel van Sinkel en Rijk met Kijk die Rijk.

In 1962 doet het tweetal mee aan de marathonuitzending Open het dorp van Mies Bouwman. Midden in de nacht komen ze het toneel oprijden in een groot ledikant en in pyjama's. Ze zingen: 'Wij zijn twee eenzame cowboys', dat later een hit wordt. Johnny en Rijk maken meer platen die wekenlang op het hitparade staan, zoals 'De bostella'. Van de opbrengst koopt De Gooyer een boerderij in Giethoorn die in 1975 zal afbranden.

Er komen vier seizoenen met Een paar apart met vertaalde teksten van het Engelse duo Morecambe en Wise. De AVRO brengt het programma wekelijks. In 1970 wordt Een paar apart verkocht aan de Duitse zender ZDF. Johnny en Rijk maken er twintig shows in twee seizoenen en verdienen per show 13.000 DM per persoon. De Duitse taal blijkt toch een probleem: Kraaykamp redt het niet. Er volgt één seizoen in de Snip en Snap Revue van Willy Walden en Piet Muyselaar. Dit is geen succes, omdat de twee duo's elkaar niet mogen. De samenwerking eindigt in 1969. Vanaf die tijd verwatert ook de verstandhouding tussen Johnny en Rijk. Kraaykamp ziet een lang gekoesterde wens in vervulling gaan: hij wordt serieus acteur. Rijk gaat meer en meer films maken. Het tweetal verdwijnt van de televisie omdat er geen grote shows meer worden gemaakt en het tijdperk van de quizzen en spelletjes begint. Rijk krijgt steeds meer filmaanbiedingen. In 1972 speelt hij succesvol in De inbreker. Daarna volgen verschillende films als: Geen paniek (met Kraaykamp), Rufus, The Wilby Conspiracy en Soldaat van Oranje (1977).

Rijk de Gooyer speelt tussen 1978 en 1985 in maar liefst twintig Nederlandse films, waaronder: Grijpstra & De Gier (speelfilm), Hoge hakken, echte liefde, Een vlucht regenwulpen, Ciske de Rat en Schatjes!.

Ook de reclame ontdekt het talent van De Gooyer en hij maakt succesvolle televisiespotjes voor het kaasmerk Paturain en verzekeringsmaatschappij Reaal en later met Maarten Spanjer de spots voor KPN. De AVRO brengt de serie De Brekers waarin Rijk weer even wordt herenigd met Johnny Kraaykamp en waarin ook Adele Bloemendaal een belangrijke rol speelt. In 1991 zendt de VARA de serie In voor en tegenspoed uit. In feite een remake van de serie Met goed fatsoen van Johnny Speight, die de KRO in 1976 niet uit durft te zenden. Rijk is hierin de zure oude Fred Schuit. In 1995 krijgt Rijk een Gouden Kalf voor zijn rol in de speelfilm De hoogste tijd. Maarten Spanjer daagt Rijk uit om tijdens een taxirit het beeldje uit de auto te gooien. Aldus geschiedt. Eerder heeft De Gooyer een kalf ontvangen in 1982 voor zijn gehele oeuvre, in 1999 ontvangt hij nogmaals een kalf voor zijn rol in Madelief, krassen in het tafelblad. In februari 1999 brengt de VARA de serie Schoon goed die zich afspeelt in een wasserette met Rijk als de venijnige eigenaar Herman van Wijk.