Proper, nuchter en tolerant

Periode	2004
Beschikbaar in archief	Beeld en Geluid
Genre	Documentaire
Decennia	2000-2009
Medium	televisie
Externe info	Dokwerk

Beschrijving

Deze documentaire is een onderdeel van ‘Dokwerk’. ‘Dokwerk’ bestaat uit wekelijkse reportages en documentaires die afwisselend werden uitgezonden door de VPRO en de NPS. Vaak werden ze in opdracht gemaakt van diverse regisseurs. In 1934 hield de historicus Johan Huizinga een lezing over het ‘Nederland’s geestesmerk’. Hij sprak hierin over de deugden van de Nederlandse samenleving die volgens hem proper, nuchter en tolerant waren. Zeventig jaar na zijn lezing komt er opnieuw een herdruk van zijn boek uit. Jan Blokker vraagt zich in het voorwoord van deze herdruk af of de deugden die Huizinga aan de Nederlanders toeschreef niet aan herziening toe zijn.
Eerst wordt de properheid van het Nederlandse volk onderzocht. De maker noemt als voorbeeld het proces over de Betuwelijn. Hieruit moet blijken dat het Nederlandse volk toch enige vorm van knoeierij toestaat. Volgens de maker is Nederland in zeventig jaar minder proper geworden.
Daarna wordt de Nederlandse nuchterheid onderzocht. Er worden beelden getoond van demonstraties uit 1934, waarna beelden worden getoond van IDOLS, de begrafenis van André Hazes en de oranjegekte tijdens een internationaal voetbaltoernooi. Hieruit blijkt dat er wel wat verandert is in de nuchterheid van Nederland door de opkomst van de massacultuur en televisie.
Als laatste wordt de tolerantie van het Nederlandse volk onderzocht. Dit is moeilijk te vergelijken, omdat in 1934 buitenlanders (waaronder Marokkanen) alleen tijdelijk kwamen voor de handel. Later kwamen ze ook om te wonen in Nederland en sindsdien is er minder tolerantie.
De maker vraagt zich af of de samenleving sinds 1934 zo veranderd is of dat Huizinga zijn ogen destijds gesloten heeft voor de gebeurtenissen die zijn deugden tegenspraken. Er is wel degelijk wat veranderd in de deugden die Huizinga in 1934 beschreef, maar dit is vooral te wijten aan de opkomst van de massacultuur, de komst van asielzoekers en de komst van de televisie.

Makers

Samenstelling: René Seegers
Productie: Ine Waltuch
Fotografie: Mark de Blok, Niels van ’t Hoff
Montage: Willem Hoogeboom
Muziek: Jacob ter Veldhuis
Omroep: VPRO

Achtergrondinformatie

Deze documentaire is een onderdeel van ‘Dokwerk’. ‘Dokwerk’ bestaat uit wekelijkse reportages en documentaires die afwisselend werden uitgezonden door de VPRO en de NPS. De serie heeft een traditie van auteursdocumentaires, waarin de belangrijkste kenmerken de persoonlijke benadering en de interpretatie van de maker zijn. De documentaires zijn niet altijd gericht op de actualiteit, maar er is wel altijd een verband met de wereld waarin we leven in het verleden, heden of de toekomst.
Johan Huizinga leefde van 1872 tot 1945. Hij was hoogleraar geschiedenis. In 1934 hield hij een lezing onder de titel ‘Nederland’s geestesmerk’ waarin hij gemeenschappelijke eigenschappen van het Nederlandse volk opsomde. Huizinga bedoelde met Geestesmerk het volgende: ‘Het drukt de overtuiging uit, dat het op de geest aankomt, en dat deze, ondanks alle verscheidenheid en verdeeldheid, één stempel draagt. Laat het tevens uitdrukken, dat de hoeveelheid van een volksaard ten slotte met geen woorden te omschrijven is, dat men het merk moet proeven op de tong.’