SVEM
De Studio voor Verbosonica en Elektronische Muziek (SVEM) wordt in 1984 speciaal opgericht om te experimenteren met de combinatie van taal, klank, literatuur en elektronische muziek.
De oprichting
De behoefte aan een dergelijke studio wordt al langer gevoeld. NCRV-hoorspelregisseur Ab van Eyk en Cor Doesburg, chef programmatechniek NOS radio, pleiten al vanaf 1969 bij de NOS voor studiofaciliteiten voor verbosonie en elektronische muziek. In de jaren zeventig bestaan er in Nederland diverse studio’s voor elektronische muziek, maar binnen de omroep worden experimenten met elektronische muziek nog altijd uitgevoerd in tijdelijk ingerichte studio’s. Dit verandert in 1982. In de controlekamer van Studio 2 wordt een permanente studio voor verbosonica en elektronische muziek ingericht. Het is een heel compacte ruimte waarin alle apparatuur dicht op elkaar staat. En op vrijdag 6 januari 1984 wordt de SVEM officieel in gebruik genomen met een live elektronische muziekuitvoering in het kader van de PromeNOS-concerten. In 1985 verhuist de SVEM van deze kleine ruimte naar de grote Studio 2.
Techniek
Paradepaardje van de SVEM is de Fairlight muziekcomputer, een ultramodern instrument waarmee geluiden kunnen worden gesampeld en bewerkt. Veel bestaande apparatuur is uit andere studio’s meeverhuisd, waaronder een grote mengtafel en opnameapparatuur. Verder zijn er diverse synthesizers, drumcomputers en randapparatuur beschikbaar.
Producties
Een van de eerste muzikanten die gebruik maakt van de studio is Ad Visser die er in 1984 samen met Cees Stolk werkt aan een muziekproject. Fred de Beer en Herco de Boer werken in datzelfde jaar met de componist van elektronische muziek Konrad Boehmer. Dat laat meteen de diversiteit van SVEM zien, want de studio is er zowel voor de lichte muziek als voor gecomponeerde elektronische muziek en experimentele hoorspelen. NCRV-hoorspelregisseur Ab van Eyk neemt er zijn verbosonische hoorspelen en klankpoëzie op. Tal van musici en componisten maken gebruik van de SVEM. Naast de genoemde Konrad Boehmer, ook Bruno Maderna, Jasper van ’t Hof, Chris Hinze, Willem Breuker en Tera de Marez Oyens, de eerste Nederlandse componiste van elektronische muziek. Zij is een groot liefhebber van de SVEM-studio. Voor haar is muziek het substituut voor spreken.
Naast de ondersteuning van componisten en musici en het reguliere werk voor programma’s, werken de SVEM-technici onder andere voor het Holland Festival, de PromeNOS-concerten, televisiefilms en de Firato. Ook worden in de SVEM jingles en tunes voor radio- en tv-programma’s geproduceerd.
Technici
Technici van het eerste uur zijn Fred de Beer, Herco de Boer en Theo Rijsdijk. Na de verhuizing in 1985 wordt het team uitgebreid met de medewerkers Joost Brands en John van Waes. De technici werken nauw samen met de musici in de studio. Ze hebben een belangrijk aandeel in de productie. Theo Rijsdijk omschrijft zijn rol in de SVEM als 'meedenkend' technicus: "De scheiding tussen technici aan de ene kant en musici en componisten aan de andere kant vervaagt steeds meer". Herco de Boer en Fred de Beer zijn naast technicus ook uitvoerend musicus en componist.
Uitgespeeld
Als de SVEM eindelijk wordt opgericht in 1984 is het eigenlijk te laat. Het aantal hoorspelen loopt terug vanaf midden jaren tachtig en daardoor wordt de SVEM voornamelijk gebruikt door componisten van elektronische muziek. Echter, doordat computers goedkoop worden en er voldoende software en kwaliteitssamplers op de markt komen zijn de thuisstudio's in opkomst. Musici en componisten hebben steeds meer techniek zelf voorhanden en kunnen ook digitale opnames maken waar ze de SVEM niet langer voor nodig hebben. De rol van de SVEM voor muziektoepassingen raakt uitgespeeld.
Verbosonie blijft als kunstuiting bestaan, ook in het buitenland, maar een omvangrijke studio als de SVEM is voor elektronische experimenten op dit gebied niet meer nodig.
Als in 1987 de verzelfstandiging van het NOB een feit is, oordeelt de leiding dat SVEM te duur is. De artistieke groep wordt ontbonden. De apparatuur wordt verspreid over diverse studio’s in Hilversum en de SVEM is opgeheven.
Bron:
SVEM: Verbosonie en electronica aan de Heuvellaan door Erik van Veen.
In: Aether, kwartaalblad over de geschiedenis van de omroep en de fonografie, nummer 134 (januari 2020), p.4-7
