Jan van Herpen
| Naam | Jan Johannes van Herpen |
| Geboren | Deventer, 31 maart 1920 |
| Gestorven | Hilversum, 29 januari 2008 |
| Functies | presentator, radiomaker, hoofdredacteur |
| Bekend van | Boeken met plaatjes, 't Is historisch, Aspecten, Hersengymnastiek |
| Periode actief | 1940-1982 |
| Werkt samen met | Jan Boots, Lex Braamhorst |
Jan van Herpen in de media Oeuvre Jan van Herpen | |
Een man met een groot gevoel voor stijl, die zijn voertuig de Nederlandse taal voorbeeldig berijdt. Hij is een van de grote radiostemmen van de AVRO, waaraan deze omroep in het pretelevisietijdperk, haar herkenbaarheid dankt. Jan van Herpen heeft een groot aandeel in de bloei van de radio, die feitelijk pas na 1945 begint en in het daaropvolgend decennium miljoenen luisteraars aan zich verplicht. Hij is een groot kenner en liefhebber van Nederlandse literatuur en lectuur en van de klassieke muziek. Hij dankt zijn bekendheid bij het grote publiek vooral aan de Hersengymnastiek, waarvan hij 34 jaar een van de twee vragenstellers (en vragenmakers) is. “Het is niet meer dan een bijbaantje,” zegt hij zelf, “het is de ludieke kant van mijn werk.” Als chroniqueur van de vroege omroepgeschiedenis is Van Herpen van historische betekenis. Hij heeft alle bijna 3000 door hem gemaakte programmateksten op schrift bewaard. Zij zijn het bewijs dat Van Herpen zich zijn hele loopbaan bewust is van het feit dat het gesproken radiowoord helder en bondig moet zijn, wil het tot de luisteraar doordringen en niet onmiddellijk vervluchtigen.
Zijn hele leven houdt hij een grote passie voor muziek en literatuur. Hij is lange tijd secretaris van de Nederlandse sectie radio en televisie van de Conferentie der Nederlandse Letteren. Naast zijn omroepwerk is Van Herpen actief in de atletiek. Hij is voorzitter van de Gooise Atletiek Club in Hilversum en in 1963 richt hij de eerste trimafdeling van zijn club op. Gedurende meer dan 20 jaar is hij ook de leider en leraar van deze club.
Op 1 februari 1940 komt Jan van Herpen in dienst bij de AVRO. Hij wordt assistent op de muziekafdeling, dan nog in Amsterdam gevestigd. Hij valt op door zijn ‘welluidende stemgeluid’. Na een stemtest wordt hij toegevoegd aan het vermaarde omroepercorps van de AVRO, bestaande uit Guus Weitzel, Frits Thors en Karel Nort. Op 22 juni 1941 maakt hij zijn debuut als omroeper. De Duitse bezetter heeft de bestaande omroepverenigingen uitzending dan al onmogelijk gemaakt en de Nederlandsche Omroep opgericht. Student Van Herpen beschouwt de oorlogsperiode, waarin hij als goede Nederlander voor de radio werkt, als een pijnlijk en afschuwelijke periode, waar hij niet graag aan terugdenkt. Na de bevrijding wordt Van Herpen in 1945 medewerker bij het radioprogramma voor de Nederlandse Strijdkrachten.
In 1947 keert Van Herpen terug naar de AVRO. Vanwege zijn grote liefde voor en kennis van muziek wordt hij vooral belast met het omroepen van concerten uit het Concertgebouw in Amsterdam en het Kurhaus in Scheveningen. In het pré-televisietijdperk maakt de AVRO een film om de achterban te laten zien, hoe en waar radio gemaakt wordt en wie dat doen in Hilversum. Jan van Herpen mag pianospelen en met collega Jan Boots en pianist Gerard van Krevelen even Hersengymnastiek voor de filmcamera spelen. Dat hij een van AVRO-coryfeeën is, bewijst het gefilmde vertrek van omroepsters Mieke Melcher en Netty Rosenfeldt van Schiphol naar de Nederlandse militairen in Indonesië. Jan van Herpen is met onder anderen directeur Willem Vogt een van de uitzwaaienden. Nog veel later mag hij ook meedoen in een voor AVRO-gebruik gemaakte tv-aflevering van Voor de vuist weg ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van programmaleider Ger Lugtenburg.
In 1954 wordt Van Herpen Hoofd van de afdeling Gesproken Woord van de AVRO en is als zodanig verantwoordelijk voor de belangwekkende serie gesprekken die Nol Gregoor met de schrijver Simon Vestdijk houdt. Hij blijft zelf ook hoorbaar via de radio met onder meer de rubriek “Boeken met plaatjes” (sinds 15 mei 1966), waarvoor hij zeven boeken per aflevering leest en bespreekt.
In 1967 kiest Van Herpen voor de functie van redacteur kunsten en wetenschappen van de AVRO-radio. Hij onderscheidt zich met het programma ´t Is historisch, waarin hij aandacht - in reportage en bespreking - besteedt aan boeken over geschiedenis, historische romans, musea, herdenkingen en cultureel-historisch toerisme. Dit op 26 september 1968 gestarte programma beleeft 500 uitzendingen, waarin bijna 2000 onderwerpen aan de orde komen. Van Herpen maakt diverse succesvolle radiorubrieken, zoals In de wetenschap…dát in 1971 en de kunstrubriek Aspecten die hij tot zijn vertrek bij de AVRO volhoudt.
De grootste bekendheid verwerft hij echter door Hersengymnastiek. Dit programma presenteert hij voor het eerst op 3 oktober 1948, als hij in de 51e aflevering mag invallen voor vragensteller Jan Boots. Hij blijft naast Jan Boots als vragensteller betrokken tot 1982.
In 1980 viert hij zijn veertigjarig jubileum bij de AVRO. Omdat dit op zo grootse wijze plaatsheeft, ziet hij af van een uitbundig afscheid, wanneer hij op 31 maart 1982 met de VUT gaat. Jan van Herpen is in 1986 initiatiefnemer en redacteur van Aether, blad van de Vrienden van het Omroepmuseum. Hij ontpopt zich in talrijke artikelen in dit tijdschrift als kenner van de radio in de periode 1923 - 1940. In december 1998 beëindigt hij zijn werkzaamheden voor Aether.
Prijzen en onderscheidingen
Visser Neerlandia -Prijs (1966).
Ridder in de Kroonorde van België (1975).
Ridder in de orde van Oranje-Nassau (2000)
Publicaties
Vier boeken over het radiospelprogramma “Hersengymnastiek”.
Al wat in de boeken steekt, dertig jaar radiowerk van dr.P.H.Ritter jr.
Men hoort zijn voetstappen. Een studie over de opkomst van het hoorspel in de jaren twintig van de vorige eeuw.
De Hilversumse Draadlooze Omroep. Een uitgave in eigen beheer (oplage 100 ex.) in negen delen over de HDO, de voorloper van de AVRO. Periode: 21 juli 1923 – eind december 1927.
