Vrij Buiten

Periode	1954
Beschikbaar in archief	Beeld en Geluid
Genre	Opdrachtfilm
Decennia	1950-1959
Medium	Film

Beschrijving

Deze korte productie bestaande uit twee delen van Otto van Neijenhoff vervaardigd in opdracht van de Provinciale Staten van Zuid-Holland, is een gespeelde promotiefilm over de betekenis van het nieuwe natuurgebied aan het Brielse Meer voor bewoners van de randstad zoals het hoofdpersonage Jansen dit zelf ervaart.

Jansen is een wat schuchtere man van middelbare leeftijd met een eenvoudige baan als kassier. "Zijn leven is één optelsom van rekenen en knikken en soms van snakken naar een ogenblikje stilte in een wereld vol lawaai." In de drukke stad waar hij woont worden zijn pogingen om rust en stilte om zich heen te vinden telkens verstoord. Zo gaat hij op een warme zomermiddag naar het strand, waar het stampvol is. Eénmaal een plekje te hebben gevonden wordt Jansen gestoord door een herdershond die zand op hem laat neerkomen en door een stereo die harde muziek speelt. Wanneer hij op het strand even in slaap valt droomt hij van plekken van stilte, maar die worden steeds opnieuw afgeschermd door borden met de tekst: 'Verboden Toegang'. Hij wordt uit zijn droom (of nachtmerrie eigenlijk) opgeschrikt door een strandbal van spelende kinderen die op hem valt. Op de terugweg naar huis karakteriseerd de commentaarstem Jansen met de tekst: "Zo'n kleine zenuwpillenslikker die er nooit eens helemaal uitkomt. Zo'n aspirant neuroseplantje, altijd vlijtig en van goede wil dat onherroepelijk faalt en falen moet omdat het nooit tot werkelijke rust kan komen." De kijker krijgt meteen te zien waarin Jansen heeft gefaald; hij heeft op zijn werk iemand die woonachtig is in de polder per ongeluk 20 gulden teveel gegeven.

In het tweede deel van de film gaat Jansen op zijn fiets richting de polder naar degene die hem 20 gulden schuldig is. Vanaf dit moment wordt het duidelijk dat het hier om een promotiefilm gaat:" We moeten stilaan zuinig worden op die wonderschone dingen in zo'n dichtbevolkt land. Daarom heeft de overheid een stuk natuur gereserveerd, speciaal voor stadsbewoners die wat rust en stilte zoeken. Dit luilekkerland ligt om de afgedamde Brielse Maas." Dat Jansen een stadbewoner is die maar al te graag rust en stilte zoekt, is vanaf het begin van de film al duidelijk. De hoofdpersoon geniet zichtbaar van alle natuur en stilte die hem in de polder omringt. Wanneer hij tegen een boom de krant zit te lezen valt zijn oog op de kop: "Kassier verduistert 20.000 gulden". Dan ziet de kijker de baas van Jansen die beschuldigend naar hem wijst, Jansen achter tralies en een aaneenschakeling van shots van typende vingers op schrijfmachines, een in de telefoon sprekende mond, het tellen van bankbiljetten, telefoontoestellen, een telmachine, telefoonschijf, boekhoudmachine en een schakeltoestel. Vervolgens zit Jansen nog steeds tegen de boom, met zijn ogen dicht en de handen tegen zijn oren gedrukt. De film eindigt met de tekst:"Gevangen, gevangen in een wereld van lawaai, maar de beklemming wijkt en hij is vrij, vrij buiten." Jansen haalt zijn handen van zijn oren en opent zijn ogen; er verschijnt een grote glimlach op zijn gezicht.