Eugenie Jansen

Naam	Eugenie Jansen
Geboren	Maastricht, 1965
Functies	regisseur, scenarioschrijver,
Bekend van	Calimucho, Tussenland, Eendjes Voeren, Voorland
Periode actief	1972 - heden
Werkt samen met	Albert Elings, Ruud Schuitemaker, Helena van der Meulen
Eugenie Jansen in de media Oeuvre Eugenie Jansen

‘Boswachter, boekenschrijfster, missiezuster of automonteur. Filmmaken is dat alles bij elkaar’ vertelt Eugenie Jansen als haar voor een interview met Filmbeeld wordt gevraagd wat ze wilde worden en waarom ze voor het vak heeft gekozen. Met boswachter Eugenie Jansen zou Nederland nóg langer hebben moeten wachten op de eerste Nederlandse filmmaker die in het bezit is van de prestigieuze Tiger Award, de prijs van het Internationaal Filmfestival Rotterdam voor de meest veelbelovende debuterende filmmaker uit het internationale filmcircuit. Zonde voor staatsbosbeheer, maar een groot geluk voor filmminnend Nederland.

Sinds 2005 is Jansen actief binnen filmmakerscollectief Plufilms, waarin ze werkt samen met Albert Elings, Aliona van der Horst Voices of Bam, Boris Ryzhy, Prosper de Roos Calling E.T., Jessica Gorter Piter, Jaap van Hoewijk Procedure 679: the witness to an execution en Patrick Minks, editor van o.a Calimucho en Henry Abu-Assad’s Ford Transit.

Gefascineerd door de verhalen van filmmaker Joris Ivens, meldt Eugenie zich halverwege de jaren tachtig aan bij de Filmacademie in Amsterdam. In 1991 studeert ze af in de richting speelfilm met de korte fictiefilm Koekoekskinderen. Daarna vervolgt ze haar opleiding aan de internationale film een televisieschool in Cuba. Terug uit Cuba werkt ze als regie-assistent voor een aantal speelfilms en tevens als documentairemaker. In 1995 is ze als scenarioschrijver en editor betrokken bij de film Aletta Jacobs.

Een jaar later gaat de documentaire Vogelvrij op het IDFA in première. De film is het resultaat van een samenwerking tussen filmmaker Albert Elings en Eugenie Jansen: een samenwerking die tot op de dag van vandaag stand houdt. In Vogelvrij volgen Elings en Jansen mensen die van op vogels jagen hun beroep hebben gemaakt. Er blijkt niet genoeg ruimte in Nederland voor de grote overtrek van vogels, zo lijkt het. De film toont onder meer fruittelers, een boer en een medewerker van het vogelbestrijdersteam op Schiphol, die elk hun eigen sores ervaren en er hun eigen methodes op nahouden om hun gevleugelde indringers van het terrein te weren.

In 2001 vertoont het [Nederlands Filmfestival] Jansens’ documentaire Wolkenridders & Luchtkastelen, waarin mensen die op grote hoogte werken in Rotterdam van hun ervaring laat vertellen. Drie producties in samenwerking met Albert Elings volgen: Nonnevotte, over het leven als carnaval, Een dagelijks leven een familiegeschiedenis, verteld aan de hand van privé-opnames van de Amsterdamse makelaar Piet Schendstok en het succesvolle Nader tot Maxima, een film die is samengesteld op basis van het beeldmateriaal van zo’n 120 amateurfilmers die de bruiloft van Prins Willem Alexander en Maxima Zorreguieta hebben vastgelegd.

De telefilm Tussenland, uit 2002, is Jansen’s speelfilmdebuut. In de film worden twee personen die de ballast meedragen van een vergeten oorlog met elkaar geconfronteerd: een jongen uit Soedan en een Indië-veteraan. Helena van der Meulen is scenarioschrijver van de film, die als eerste Nederlandse productie is beloond met een Tiger Award op het Internationaal Filmfestival Rotterdam. Aan de film is een intensieve researchperiode voorafgegaan, waarin Van der Meulen en Jansens asielzoekerscentra, hulpverleners en Soedanese vluchtelingen bezoeken. De hoofdpersonen in de film zijn op basis van die gesprekken door Van der Meulen geconstrueerd. Bijzonder is, dat de filmmaakster later in een interview met de Filmkrant zegt, dat ze juist in deze fictie heeft geleerd om af te stappen van een uitgestippelde enscenering. Door minder te sturen creëert Jansen sindsdien meer ruimte voor de verhalen en de context van haar personages. Met de ervaring van het maken van haar eerste speelfilm, verandert ook haar documentairestrategie.

In 2003 verschijnt de korte fictiefilm De regels van het Vliegen, over een meisje dat zichzelf aan een uitgebreide training onderwerpt, in de overtuiging dat ze kan vliegen. In 2005 gaat de documentaire Voorland in première. Voor deze documentaire filmen Elings en Jansen zeven jaar lang het veranderende landschap van Loowaard, een stuk uiterwaard aan de Nederrijn. Weilanden maken in deze film plaats voor ‘nieuwe natuur’, een fabriek wordt gesloopt en de Betuwelijn verrijst, onder het voorbijtrekken van de vier seizoenen en de voortdurend veranderende loop van het water. Met een nauwelijks tien minuten durende film baart Elings in dat jaar opzien. Eendjes voeren is het resultaat van een zoektocht naar amateur filmmateriaal van kinderen die eendjes voeren. Jansen combineert het gevonden 8mm beeldmateriaal met nieuwsberichten, brieven en krantenartikelen waarin verslag wordt gedaan van de donkere kant van het voeren van deze tweevoeters. Naar aanleiding van Eendjes voeren vertelt Jansen in dit VPRO interview over haar liefde voor de Amateurfilm.

Het levensverhaal van een in 1928 geboren derde zoon van een Haagse bankier van Italiaanse afkomst, vormt de basis van Rob Smits' documentaire Jungle Rudy, waarvoor Jansen samen met Albert Elings en Chris van Oers in 2006 een Gouden Kalf voor beste montage wint. De film trekt de sporen na van de man, die zich vlak na WOII vestigt in het regenwoud van Venezuela en daar een succesvol vakantiekamp opzet waar hij beroemdheden op wereldniveau ontvangt, waaronder astronaut Neil Armstrong, Prins Charles en regisseur Werner Herzog.

Calimucho, letterlijk: ‘erg veel’, is Jansen’s tweede speelfilm. Idee en scenario komen uit handen van Natasha Gerson. Na het schrijven van een reportage over een familiecircus voor opinieweekblad VN, is deze journaliste een aantal jaar spreekstalmeester in de circusarena. Haar ervaringen liggen aan de basis van het plot, waarin de gebeurtenissen uit het dagelijkse leven van een circusfamilie worden verhaald. Jansen reist voor de film mee met de zomertour van familiecircus Harlekino en verweeft de verhaallijnen uit het scenario met een reeks situaties uit het dagelijkse leven van de circusfamilie waarmee de filmcrew terplekke wordt geconfronteerd.

De hoofdrolspelers uit Calimucho cast Jansen uit de artiesten die aan het begin van het circusseizoen worden gecast door de circusdirecteur. Jansen wordt in het werken met de amateuracteurs begeleidt door Ruud Schuitemaker. Al eerder is deze scenarioschrijver en regisseur die onder meer lessen spelregie in documentairesituaties verzorgt op de NFTA en bekend is geworden als regisseur van de IKON serie Spannend Bestaan, als spelbegeleider betrokken bij Tussenland. In een podcast en interview met Filmkrant geeft Jansen sprekende voorbeelden van de regiemethode die ze op haar amateuracteurs toepast. Eén van de lastige opdrachten voor Jansen ligt erin, om achtergrondinformatie over de hoofdrolspelers te geven op een manier die past bij het spontane karakter van de film. Om vervreemdende flashbacks te vermijden, laat de filmmaakster – naar traditie van het Griekse koor - een orkest opdraven dat liedjes vertolkt over het leven van de familie.

Calimucho beleeft zijn bioscooppremière in 2008, wordt gelauwerd door filmcritici, ontvangt de prijs van de Nederlandse Film Kritiek NKF en wordt nauwelijks opgemerkt door het bioscooppubliek. Het is een reden voor het Nederlands Film Festival om deze – en andere vanuit eenzelfde modernistische invalshoek werkende Nederlandse filmmakers, onder één label te brengen en uit te lichten in het naar dit label genoemde programmaonderdeel Dutch Angle. Mijke de Jong, David Lammers, Nanouk Leopold, Esther Rots, Simone van Dusseldorp, David Verbeek en Fow Pyung Hu vergezellen Eugenie Jansen. De bioscoopbezoeker krijgt nog één keer genade.