Aart Staartjes

Aart Staartjes (Bron: fotocollectie Beeld en Geluid)

Naam	Aart Staartjes
Geboren	Nieuwendam, 1 maart 1938
Gestorven	Groningen, 12 januari 2020
Functies	Acteur, Presentator, Regisseur, Producent
Bekend van	Stratemakeropzeeshow, J.J. de Bom voorheen de Kindervriend, Sesamstraat en Het Klokhuis
Periode actief	1959-2019
Werkt samen met	Joost Prinsen, Wieteke van Dort, Frans Boelen, Edwin Rutten
Trivia	Trivia
Media
Gallery	Gallery
Aart Staartjes in de media Oeuvre Aart Staartjes

Generaties Nederlanders kennen Aart Staartjes van zijn rollen in jeugd- en kinderseries, als De Stratemakeropzeeshow, Sesamstraat en Klokhuis.

Jeugd

Aart Staartjes wordt op 1 maart 1938 geboren; zijn ouderlijk huis staat aan de Nieuwendammerdijk in Amsterdam Noord. Vanwege de Tweede Wereldoorlog gaat Staartjes pas vanaf zijn achtste naar school. Dankzij zijn buurtvriendje Eric Herfst, die hem op een dag meeneemt naar een pantomimecursus, ontdekt Aart waar zijn talenten liggen: acteren. Met Herfst en Ben Rowold vormt hij in 1957 de pantomimegroep Pantalone. Na de mulo zendt zijn vader hem naar de Kweekschool voor onderwijzers, 'want een arbeider moet zich verheffen'. Toch verruilt Aart Staartjes deze opleiding in 1958 voor de Toneelschool Amsterdam. Hij doet in 1961 eindexamen en debuteert in Meneer Topaze.

Staartjes speelt in de jaren daarna bij diverse toneelgezelschappen, waaronder Theater, het Nieuw Rotterdams Toneel en Studio. Langzaam maar zeker gaat de bühne hem echter tegenstaan. Toneel is hem te elitair en speelt naar zijn smaak niet in op actuele kwesties in de wereld. Hij maakt de overstap naar televisie.

Beginjaren bij de televisie

In het seizoen 1959/60 maakt hij als acteur zijn televisiedebuut in De wonderbaarlijke schoenlappersvrouw (NCRV). In de jaren zestig is hij met enige regelmaat te zien op de Nederlandse televisie. Zo speelt Staartjes een rol in de jeugdserie Mik en Mak (VARA), maar ook in Hendrik IV (AVRO) en De baron van Münchhausen (KRO).

Aart Staartjes' beginjaren bij de televisie kunnen als onconventioneel worden omschreven. Als verteller van bijbelse verhalen in Woord voor woord (IKOR) baart zijn nozemachtige verschijning en 'oneerbiedig' taalgebruik aanvankelijk het nodige opzien. De door dichter/schrijver Karel Eykman voor de jeugd bewerkte bijbelvertellingen worden echter gaandeweg veelbekeken. Staartjes doet tevens ervaring op als verslaggever en documentairemaker voor Woord voor Woord Extra (1970), met onder meer de bekroonde aflevering 'Oorlogje spelen'. Dit documentairewerk vindt een vervolg in Wat je zegt dat ben je zelf (1971) en Horen en zien in Israël (1972).

De Stratemakeropzeeshow

In 1972 wordt Staartjes door de VARA gevraagd om een kinderprogramma te bedenken. Het concept van Stratemakeropzeeshow waarmee Staartjes komt aanzetten doet vanaf de eerste uitzending menig ouder in de pen klimmen. De 'onbehoorlijke' teksten en 'ouders zijn gek'-mentaliteit in de sketches en liedjes van het acteurstrio Aart Staartjes, Wieteke van Dort en Joost Prinsen moeten (door Staartjes als regisseur) flink verdedigd worden bij de omroepbazen. Het programma wordt een succes.

Kindertelevisie

Met Frans Boelen zal Staartjes zich zijn hele carrière lang inzetten voor volwaardige kinderprogramma's, met voldoende budget, zendtijd en kwaliteit. Hij is vanaf 1974 15 jaar te zien als de figuur 'Toon' in De film van Ome Willem, een wekelijkse kindershow met kinderpubliek in de studio en Edwin Rutten in de titelrol.

In 1979 maakt het Stratemakerstrio haar rentree in het VARA jeugdprogramma J.J. de Bom voorheen de Kindervriend. Staartjes speelt de rol van postbode Hein Gatje, die de brieven van de kinderen komt brengen. Ondanks de populariteit wordt J.J. de Bom na 32 afleveringen door de VARA in 1981 abrupt opgeheven, zonder echte opgaaf van redenen.

Vanaf 1984 is Staartjes een van de hoofdfiguren van Sesamstraat (NOS). Dit van oorsprong Amerikaanse educatieve kleuterprogramma met poppen en acteurs loopt in Nederland al vanaf 1976. Opnieuw werkt hij hier samen met het schrijverscollectief dat ook al teksten leverde voor Straat, Ome Willem en J.J. de Bom. Staartjes' voornaamste creatie voor Sesamstraat is 'meneer Aart'. Ondanks zijn strengheid en mopperig gedrag is de figuur in het bruine kostuum toch zeer geliefd bij de kleintjes. Staartjes besluit eind jaren tachtig om de eindredactie van Sesamstraat te gaan verzorgen.

Speelfilms

Staartjes speelt in verschillende bioscoopfilms. Hij heeft meerdere rollen in de avonturenfilm Kouwe Kunstjes (1977) van regisseur Annelies Hulsker, is te zien in Martijn en de Magiër (1978) en is Pinkeltje in Pinkeltje van Harrie Geelen (1978). Zijn filmcarrière beperkt zich niet tot speelfilms voor de jeugd: zo is hij te zien in Ibiza, zon en zonde van regisseur Roeland Kerbosch.

Zijn stem is te horen in de Disney tekenfilms Bambi en De Reddertjes en in vele andere tv-animatieseries, gesproken kinderboeken en educatieve CD-roms.

Regisseur

In 1975 regisseert Aart Staartjes de jeugdserie Oorlogswinter, naar het bekroonde kinderboek van Jan Terlouw. Staartjes werkt achter de schermen bij Ome Willem als co-regisseur en ideeënman. Hij regisseert ook de intocht van Sint Nicolaas, dat hij vanaf 1982 presenteert en 20 jaar zal blijven doen. In 1985 doet hij de regie van de 6-delige serie Geef je ouders maar weer de schuld rond kinderen in de puberteit. Hij werkt hiervoor samen met acteurs Frits Lambrechts, Gijs de Lange en Sylvia Millecam.

In 1976 maakt Staartjes voor de VARA de tiendelige serie Harry zoekt werk, waarin de dan 19-jarige Harry Reith bij verschillende bedrijven, en in binnen- en buitenland op zoek gaat naar werk. Harry filmt zichzelf en Staartjes filmt de filmende Harry.

Het klokhuis

Samen met redacteur Ben Klokman is Aart Staartjes de bedenker van de formule voor Het Klokhuis (1988 - heden); een combinatie van korte, informatieve reportages en vrolijke sketches, voor de jeugdige kijker. Vanaf de invoering van Nederland 3 in 1988 vormt Het Klokhuis een vast onderdeel binnen het dagelijkse zogenaamd jeugdblok op de vroege avond.

In Klokhuis spelen Joost Prinsen en Staartjes onder meer twee oude dametjes, To en Ta, waarbij Staartjes' typetje geënt is op zijn eigen moeder. Staartjes doet de eerste jaren de spelregie. Afwisselend met Rita Goossens, Leo van der Goot en Mike Naber regisseert hij de sketches (cameraregie).

Eind van zijn carrière

Na 34 jaar televisiewerk reduceert Aart Staartjes zijn activiteiten aanvankelijk tot het spelen van 'meneer Aart' in Sesamstraat. Het lijkt alsof hij het rustig aan wil doen, maar dat loopt anders. Er ontstaat ruimte voor rollen in drama voor volwassenen. In 2002 speelt hij bijvoorbeeld een serieuze rol in het driedelige televisiedrama Mevrouw de minister, als minister die bedreven is in het politieke spel. In Waltz (2006), over de teloorgang van een familiecircus, is hij de oude, wat droevige en teleurgestelde Willy Waltz. In de korte film Arie in de serie Kort! (2010) is Staartjes een eenzame oude meneer Manders, die geniet van het gezelschap van zijn kanarie Arie. In de Telefilm Nooit te oud (2013) speelt Staartjes met verve de oude Marius, die met zijn medebewoners in opstand komt tegen de leiding in het verzorgingstehuis. In 2016 speelt hij in Als de dijken breken een recent gepensioneerde weduwnaar, die tijdens en na de storm de wil vindt om door te zetten.

Onderscheiding

In 2001 ontvangt Aart Staartjes de Gouden Beeld Carrière Award.

Van de hand van schrijver Sietse van der Hoek verschijnt in 2002 een biografie over Aart Staartjes, getiteld "Meneer Aart - Leven en werken van de man die geen kindervriend wil heten".