Lily van den Bergh

Lily van den Bergh in 1962 (Fotograaf: Anton Haakman)

Naam	Lily (Eline) van den Bergh
Geboren	Scheveningen, 26 juni 1938
Functies	Omroeper, journalist, acteur, documentairemaker
Bekend van	Uit het leven van een vroedvrouw, Het omgekeerde perspectief, Opstand in Sobibor, Kunt u mij 60 zagen en 12 naaimachines sturen?
Periode actief	1957 - heden
Werkt samen met	Milo Anstadt, Carry Tefsen, Nikolai van der Heyde, Jaap van de Merwe, Jan Nagel
Aanvullende informatie	Aanvullende informatie
Gallery	Gallery
Externe info	Website Open Studio Producties Vrouwen in het zwart
Lily van den Bergh in de media Oeuvre van Lily van den Bergh

Lily van den Bergh is in 1938 geboren in Scheveningen, vlak bij de zee. Tijdens de oorlogsjaren duikt ze met haar zusje onder in Spa en Brussel. Na de oorlog, terug in Den Haag, maakt ze daar haar lagere school af. In Amsterdam volgt ze de Middelbare Meisjesschool (MMS) waar ze naast haar schoolwerk hoofdredacteur van de schoolkrant is en ook toneel speelt. Samen met Jan Nagel richt ze de Scholieren Persorganisatie (SPO) op, die ook een cabaretgroep vormt. Met anders scholieren schrijft ze wekelijks artikelen in het toenmalige dagblad Het Vrije Volk.

Lily verschijnt in 1957 voor het eerst op televisie wanneer Milo Anstadt van de VARA, het SPO- cabaret programma voor tv bewerkt, waar ze met haar medescholieren enthousiast aan mee doet. Een vrolijk programma, met veel persiflages op de samenleving, ook om de kille koude oorlog sfeer van de vijftiger jaren een beetje te laten vergeten, met name de angst voor de atoombom.

Vier jaar later, als ze inmiddels studeert, zien we haar opnieuw op televisie als panellid in het spelprogramma Carré Vrouwen met een Heer. Dit blijkt uiteindelijk het opstapje te zijn naar haar werk als VPRO-omroepster. De VPRO is er nooit zeker van welke dame ze nou de leukste omroepster vinden, na het overlijden van de geliefde Verti Dixon. En zo krijgt de kleinste omroep vijf omroepsters, die om de beurt worden ingezet. Door de beperkte omroepbeurten is het natuurlijk moeilijk om ervaring op te doen en het vak goed onder te knie te krijgen. Vanaf 1962 roept Lily 1 à 2 keer per week om bij de VPRO. De eerste keer - 1 december 1962 - zal ze nooit vergeten, wanneer prinses Wilhelmina juist overlijdt, waardoor het hele programma gewijzigd is en alle uit het hoofdgeleerde teksten de prullenbak in gaan. Er wordt veel gepauzeerd met klassieke gitaarmuziek van Diabelli. En tot haar genoegen mag ze voor één keer alles improviseren, waardoor dit volgens haar meteen de eerste en de beste uitzending wordt.

In hetzelfde jaar waarin ze als omroepster begint, krijgt ze een klein rolletje in de speelfilm Rififi in Amsterdam en in 1966 speelt ze in de speelfilm Een ochtend van zes weken van regisseur Nikolai van der Heyde. In een tijd dat bloot op televisie en film nog heel moeilijk ligt, speelt Lily een scène waarin ze met blote rug in beeld, in bed ligt met tegenspeler acteur Hans Culemans. Na de première van de film moet de VPRO directie - toen nog met een dominee aan het hoofd - zich ernstig beraden of ze nog wel kan aanblijven als omroepster na zo’n ‘schandalige’ vertoning. Uiteindelijk mag ze doorgaan, maar dat is niet zonder slag of stoot gegaan.

In de periode dat Lily omroept, begint ze ook als freelance journaliste te schrijven in de weekbladen Vrij Nederland, de Groene Amsterdammer, Televizier en de niet meer bestaande Haagsche Post. In weekblad HP interviewt ze haar collega omroepsters, die ze oproept meer voor hun eigen belangen op te komen en een betere betaling te eisen. In Televizier schrijft ze lange artikelen onder andere over de ondervertegenwoordiging van vrouwen in alle sectoren van radio en televisie, vooral in vergelijking met het buitenland en gaat ze strijden voor meer vrouwenrechten in de televisiewereld. In die tijd excuseren vrouwen zich voortdurend, wanneer ze, naast hun taak als huisvrouw, gaan werken (bijv. voor televisie) en moeten de mannen nog wennen aan het idee dat vrouwen ook heel andere ambities hebben dan bedden opmaken en kinderen opvoeden.

Zelf solliciteert Lily onder ander bij Brandpunt voor de functie van redactielid. De Brandpunt mannen reageren met de opmerking, dat ze op de hoogte zijn van haar journalistieke vaardigheden, maar dat de KRO geen vrouwen aanneemt bij nieuwsrubrieken. Trouwens, na 50 jaar is bij de onlangs herrezen KRO- nieuwsrubriek nog steeds geen vrouw te bekennen. Brandpunt is - vooral voor die tijd - een progressief actualiteiten programma, dat aandacht schenkt aan allerlei onderdrukte groepen in de samenleving en Lily vindt het dan ook heel vreemd, dat de makers van zo’n rubriek, zelf de helft van de Nederlandse bevolking, namelijk de vrouwen, onderdrukken.

Bij de VPRO presenteert ze naast het omroepen ook het radioprogramma Uit de kunst en later bij de VARA is ze redacteur en presentator van de programma’s Open Oog en Scala. In diezelfde periode speelt ze samen met Carry Tefsen, met teksten en onder leiding van Jaap van de Merwe, in een cabaretgroep, die met succes door het hele land optreedt. Daarna maakt ze in opdracht van het toenmalige Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk (CRM) een reis door de VS en Canada, waar ze kleinschalige media bestudeert.

Ze schrijft voor het ministerie een uitvoerig rapport over de grote mogelijkheden die de Canadese overheid aan haar burgers geeft om met de nieuwe media te werken. In Nederland bestaan dan nog geen audiovisuele instituten. Zo kunnen bijvoorbeeld Canadezen in Montreal, met overheidssubsidies leren omgaan met de nieuwe, makkelijk hanteerbare audiovisuele apparatuur, die voor weinig geld daar te huur is. Ook worden er cursussen voor aspirant filmmakers gegeven. Met deze kennis op zak komt Lily op het idee om in Nederland hetzelfde te gaan doen, door een niet commerciële studio op te zetten voor onder andere kunstenaars, studenten en sociale actiegroepen.

In 1972 richt ze met collega filmmakers Open Studio Video Centrum op in Amsterdam. Ze beginnen met vrijwilligers, tijdelijk gesubsidieerde medewerkers en af en toe projectsubsidies. Na zwaar lobbywerk bij de lokale overheid lukt het om vanaf 1975 ook een prachtige locatie als studio te verkrijgen.

In Open Studio worden audiovisuele cursussen gegeven en is het mogelijk om camera’s en montage apparatuur voor weinig geld te huren. Dit alles op niet-commerciële basis. Lily zelf is nooit voor haar werkzaamheden als coördinator betaald. Ze wil eigenlijk dat de gemeente Amsterdam de studio zal overnemen, naar het voorbeeld van de Rotterdamse Kunststichting. Maar de gemeenteraad vindt het blijkbaar wel prettig, dat ze er zo goedkoop van afkomen en Open Studio is tot de dag van vandaag nooit structureel gesubsidieerd.

Generaties film en televisiemakers en amateurs, die zich audiovisueel willen uiten, hebben bij Open Studio leren filmen, monteren en omgaan met het medium televisie, zowel voor als achter de camera. Een werkdag van vijftien uur is bij Open Studio meer regel dan uitzondering voor Lily. Naast allerlei taken in de studio produceert en regisseert zij ook een tiental films zoals Stop de Neutronenbom, Hollanditis over de grote vredesdemonstraties in de jaren tachtig en De Razende Hollander over de ondergang van de Nederlandse civiele scheepsbouw.

In 1985 besluit ze Open Studio te verlaten - nu de grootste niet-commerciële audiovisuele organisatie in Nederland - en richt ze het filmproductiebedrijf Open Studio Producties op.

Lily kan zich nu volledig concentreren op het produceren en regisseren van films, tot haar grote opluchting. Binnen dit nieuwe bedrijf regisseert en produceert ze verschillende films, die bij de publieke omroep zijn uitgezonden. Voorbeelden zijn Uit het leven van een vroedvrouw, Huishoudens van Steen, Opstand in Sobibor, Het Omgekeerde Perspectief en Kunt u mij 60 zagen en 12 naaimachines sturen?.

Lily’s hart ligt bij de artistieke en sociaal-maatschappelijke documentaire. Ze vindt dat veel televisieprogramma’s vaak te snel en zonder voldoende research gemaakt worden, met goede uitzonderingen als VPRO’s Tegenlicht, radio onderzoeksprogramma Argos en VARA’s Zembla.

Vòòr de sociale media zoals Facebook en Blogs bestonden, waren tv en radio de massamedia bij uitstek, waar miljoenen mensen mee bereikt worden. Dat is ook de reden dat Lily en haar collega’s in de jaren tachtig, niet- professionele mensen de toen nieuwe handzame videocamera’s in handen geven, om hen zo in de gelegenheid te stellen, buiten de bestaande officiële media om hun eigen verhaal te vertellen. Wat nu - op globaal niveau - de enorme kracht van bijvoorbeeld You Tube en WikiLeaks is.

In de tijd dat Lily radio programma’s presenteert, krijgt ze de kans om zowel redactiewerk als presentatie te doen en interviews af te nemen. Dat ligt haar beter dan haar kerntaak bij het omroepen - al heeft ze het wel spannend gevonden dat de meeste uitzendingen live zijn - n.l. het opzeggen van meestal voorgeprogrammeerde zinnen, zonder enige eigen inbreng. Want zo zagen de omroepbazen de ‘lieftallige dames’ meestal. De omroepster heet toen uitdrukkelijk: ‘het visitekaartje van de omroep.’

Lily heeft de media gebruikt om maatschappelijke thema’s die ze belangrijk vindt, op artistieke wijze via regie en productie van films naar voren te brengen. Ook nu nog is ze heel actief in verschillende besturen van sociale organisaties. Verontrust over de komende bezuinigingen op kunst, cultuur en omroep, weet ze nog goed uit haar tijd als bestuurslid van de Kunstenbond FNV, hoe eerdere kaalslag bij orkesten en publieke omroep verwoestend hebben gewerkt.

Ze hoopt dat ze een beetje heeft bijgedragen aan de emancipatie van de vrouw in de film- en televisiewereld. Een proces dat ze nog lang niet voltooid vindt.