Grammofoon

De grammofoon, ook wel pick-up genoemd, is lange tijd het belangrijkste muziekinstrument in huis geweest. De opkomst van de CD speler heeft hem naar de achtergrond gedrukt maar liefhebbers van de vinyl elpee zweren bij de volgens hen superieure geluidskwaliteit daarvan. De grammofoon werkt volgens het principe waarmee de phonograaf begon, het registreren in halfhard materiaal van geluidstrillingen en deze weer uitlezen en versterkt weergeven.

De plaat ligt op een draaiend plateau, de draaitafel, welke door een motor wordt rondgedraaid met een snelheid van 45 of 33 1/3 toeren per minuut. Een beweegbare toonarm met aan het einde het opnemerelement zorgt dat de opgeslagen informatie wordt gelezen. Aan het einde van de toonarm zit een element met daaraan een naaldje dat in de groef van de plaat rust. Wanneer de plaat draait zal de naald allerlei bewegingen maken omdat de groef die in het vinyl is geperst slingerbewegingen maakt in het ritme van het geregistreerde geluid. Het element zet deze bewegingen om in een klein elektrisch signaal dat door de versterker zo wordt versterkt dat het hoorbaar geluid wordt.

Er zijn diverse soorten elementen. Het eenvoudigst is het kristalelement. De naald zit vast aan een kristal. Door druk uit te oefenen op dit kristal wekt het een stroompje op dat wordt versterkt. Een betere wijze van omzetten wordt gedaan in het magneto-dynamisch element. Dit element lijkt in werking op de dynamische microfoon. Een bewegend spoeltje in een magnetisch veld wekt een stroompje op dat versterkt wordt.

De naalddruk mag niet te hoog zijn om overmatige slijtage van plaat en naald tegen te gaan. Toch moet de naald zwaar genoeg op de plaat rusten om de groef te kunnen volgen zonder eruit te springen.

De eerste grammofoons worden in mono uitgevoerd. In de jaren zestig komt de stereofonie op. Dat betekent dat er twee verschillende kanalen tegelijk worden opgenomen en afgespeeld. Stereo wordt de norm. Om de stereoweergave mogelijk te maken worden de elementen dubbel uitgevoerd. Er gaan twee verschillende kanalen naar de stereoversterker en het geluid wordt weergegeven door twee luidsprekers, een links en een rechts.

Een nadeel van de grammofoon is de zogenaamde rumble, gerommel op de achtergrond. Dat wordt veroorzaakt door de trillingen van het aandrijfwieltje dat de as van de motor met de draaitafel verbindt. Om dat te verhelpen wordt de snaaraandrijving ingevoerd en later de direct drive, waar de motor direct de as van de draaitafel is. Dit geeft een aanzienlijke kwaliteitsverbetering van het geluid. (Zie ook sterlingmotor)