Begrijpt u nu waarom ik huil?

Periode	1969
Beschikbaar in archief	niet beschikbaar
Genre	Documentaire
Decennia	1960-1969
Lengte	64 minuten
Medium	bioscoop en televisie, 16mm, zwart wit

Beschrijving

Het werk van de Leidse hoogleraar Bastiaans voor traumaverwerking van oorlogsslachtoffers trekt de aandacht van filmmaker Louis van Gasteren. Hij besluit een film maken over de psychotherapeutische behandeling met lsd van een oud-concentratiekampgevangene in de kliniek van Bastiaans.

Patiënt Joop werd in september 1941 opgepakt en begon een lange helletocht langs verschillende kampen, totdat hij door de Russen werd bevrijd. Toen hij weer bij zijn vrouw terugkeerde, was hij een totaal andere man geworden. Joop heeft last van nachtmerries en hij is niet in staat tot gewoon menselijk contact. Met twee camera’s legt Van Gasteren ongeveer zes en een half uur vast van de eerste behandeling die Joop bij Bastiaans ondergaat (later volgen nog vier andere). Bijzondere aandacht is er voor details: de handen van Joop, het zweet op zijn voorhoofd, een traan die langzaam over zijn wang loopt. Van Gasteren brengt de opnamen terug tot ruim een uur.

In 2003 maakt van Gasteren opnieuw een film over patiënt Joop in de film De prijs van overleven

Makers

Regie Louis van Gasteren

Camera Jan de Bont, Peter Bos, Jos van Schoor

Geluid: Don Heerkens, Barry van der Sluis, Wim Wolfs

Montage: Bato Bachman, Huib Duyster, Rolf Orthel

Productie: Louis van Gasteren

Productiemaatschappij Spectrum Film

Achtergrondinformatie

In de jaren zestig is sprake van een hernieuwde belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog. Loe de Jongs televisieserie De bezetting (1960-65) kan op hoge waardering rekenen van een groot kijkerspubliek. Vervolgens maakt Jacques Pressers boek Ondergang (1965) over de vervolging van de Nederlandse Joden enorme indruk. In de tweede helft van het decennium is er voor het eerst ook aandacht en begrip voor de trauma’s waardoor sommige oorlogsslachtoffers gekweld worden. In de wederopbouwjaren waren deze ervaringen door betrokkenen en omstanders zo diep mogelijk weggestopt. De Leidse hoogleraar psychiatrie Jan Bastiaans maakt de behandeling van het zogeheten KZ-syndroom tot zijn specialisme. Hij heeft een behandelmethode ontwikkeld waarbij de patiënt een beperkte hoeveelheid lsd krijgt toegediend.

Ook van Gasteren heeft met verschillende geestesverruimende middelen geëxperimenteerd, waaronder lsd (dat sinds 1966 wettelijk als verboden middel geldt). hij heeft ook een fascinatie voor de oorlog en wat deze bij mensen teweeg heeft gebracht. Met financiële bijdragen van het Ministerie van CRM, de Nationale Federatie voor Geestelijke Volksgezondheid en de Stichting 1940-1945 kan hij een film over de werkwijze van Professor Bastiaans maken.

Begrijpt u nu waarom ik huil? beleeft in mei 1969 zijn première in aanwezigheid van koningin Juliana. De kranten besteden er uitgebreid aandacht aan, maar zijn het er niet over eens of Begrijpt u nu waarom ik huil? alleen door wetenschappers en studenten gezien dient te worden of juist ook door het grote publiek, bijvoorbeeld op televisie. Als begin 1972 grote commotie ontstaat over de eventuele vrijlating van de ‘Drie van Breda’, Duitse oorlogsmisdadigers die nog steeds vastzaten, concentreert het debat zich al snel op de consequenties van hun vrijlating voor de geestesgesteldheid van de oorlogsslachtoffers.

Op 26 februari 1972 wordt Begrijpt u nu waarom ik huil? alsnog op televisie uitgezonden. De film maakt grote indruk, ook op de leden van de Tweede Kamer, van wie vervolgens een meerderheid tegen de vrijlating van de ‘Drie’ stemt.