Willem Jan Hagens
| Naam | Willem Jan Hagens |
| Geboren | Amersfoort, 9 september 1949 |
| Functies | Radiomaker, Verslaggever, Presentator, Eindredacteur, Regisseur, Documentairemaker |
| Bekend van | Rechtspraak in Nederland, Schone wereld, Vroeg op 5, De O 16, het verhaal van een Nederlandse onderzeeboot |
| Periode actief | 1976 - 2005 |
| Trivia | Trivia |
| Gallery | Gallery |
Oeuvre Willem Jan Hagens | |
Willem Jan Hagens groeit op in Amersfoort samen met zijn drie oudere zussen en twee jongere broers. Zijn moeder overlijdt wanneer hij twaalf is. Hij gaat naar het gymnasium en is een echte alfa student. Omdat hij twee jaar te lang doet over deze school moet hij in militaire dienst. Bij de luchtmacht wordt hij sergeant telegrafist, zijn eerste aanraking met “de radio”. ’s Nachts neemt hij bij de derde groep geleide wapens in Blomberg achter de kortegolfontvanger berichten op in Morse code, een taal die hij snel onder de knie krijgt. Daarna gaat hij in Groningen Nederlands studeren, maar hij heeft last van leesblindheid en na twee jaar houdt hij de zwaar literaire studie voor gezien. Hij besluit op een motor met zijspan de wijde wereld in te trekken. Zo komt hij in 1972 in Zuid-Frankrijk terecht. Vervolgens trekt hij samen met een vriend door de Sahara en, als schril contrast, bakt hij twee zomers friet in een caravan op het strand van Ameland.
AVRO en sfeerreportages
In 1975 besluit Hagens dat het tijd is voor serieus werk. Drie beroepen hebben zijn voorkeur: schrijvend journalist, fotograaf of radiomaker. Bij toeval is zijn zus Hetty bij de radio terechtgekomen. Ze leert hem hoe een Nagra werkt en het spreekt hem meteen aan. Hij heeft geluk, want Radio 4 gaat net van start, waardoor er meer zendtijd komt en de omroepen op zoek zijn naar nieuwe medewerkers. Voor 'n Middagje AVRO mag hij in januari 1976 “een mopje maken”: een attractiekaartje voor de NS Spoorwegen Gilze-Rijen. Hoofdredacteur Dick Poons reageert enthousiast op deze eerste reportage en Hagens mag vervolgens wekelijks zo’n stukje van drie minuten maken. Kort daarop valt er iemand bij de jeugdafdeling uit en wordt Hagens gevraagd om daar een stukje van acht minuten te maken over het effect van reclames op kinderen. Blij met de promotie naar acht minuten besluit Hagens kinderen een aantal reclames te laten naspelen. Zijn reportage wordt opnieuw goed ontvangen en hij mag vaker aan de slag voor de jeugdafdeling, die hij omschrijft als een vrijgevochten bende, een beetje rebels. Dit uit zich ook wel in de titels van de programma’s uit die tijd, zoals Gebakken vensterbanken en andere onzin en Voor ons gemaakt, door ons gekraakt met de jonge Vincent Bijlo als presentator. Aan dit laatste programma heeft Hagens vaak meegewerkt. Hij ontdekt bij de AVRO de stereo-Nagra. Omdat hij van mening is dat stereo de toekomst voor de radio is, besluit hij zijn reportages alvast in stereo op te nemen. Met een zelfgemaakte constructie met twee microfoons boven elkaar gaat hij op pad. In de drie jaar dat hij als freelancer werkt bij de AVRO leert hij veel van de radiotechnici. Het maken van een mooi slot, bijvoorbeeld: Hagens leert op omgevingsgeluid te letten en de opname langer door te laten lopen om ruimte voor een mooie fade-out te creëren. Gaandeweg wordt zijn specialiteit de sfeerreportage, waarbij hij veel werkt met omgevingsgeluid om een verhaal te vertellen of te verlevendigen. Los van de eigenlijke reportage maakt hij een band met sfeergeluiden, waarbij hij niet alleen passerend verkeer vastlegt maar ook subtiele geluiden zoals een uurwerkje of voetstappen. Hij heeft veel bijgedragen aan het geluidsarchief van de omroepen. Daarbij valt zijn liefde voor vliegtuigen op. Zo heeft hij de laatste vlucht van de F-104G Starfighter vastgelegd voordat deze aan Turkije wordt verkocht. Speciaal voor Hagens, liggend op het vliegveld van Soesterberg, heeft de piloot vlak boven het veld de naverbranders opengezet, zodat dit karakteristieke geluid (in stereo uiteraard!) voor het nageslacht is vastgelegd.
NOS – verslaggeving, eindredactie en presentatie
Op 13 juli 1979 vertrekt Hagens bij de AVRO. Hij is net vader geworden en is blij met de gelegenheid om tijd aan zijn gezin te besteden, maar tegelijkertijd is de noodzaak om aan het werk te blijven groot. Na een paar sollicitaties wordt hij in december aangenomen bij de NOS en wel met een vast dienstverband als verslaggever. In maart 1980 begint het echte werk, waarbij Hagens de hele scoop aan radiowerk mag ervaren. Samen met Michiel Matser, Jos Lubsen en Mary de Keijzer vormt hij de ploeg van Maarten Nederhorst. Het team maakt de opnames op basis waarvan Nederhorst de documentaires samenstelt. In de beginfase is de groep echter voornamelijk bezig met het programma Rechtspraak in Nederland, waarvoor Hagens in zijn eentje veel opnames in rechtszalen maakt. Het pionieren vindt hij, in tegenstelling tot veel collega’s, hartstikke leuk. Hij ervaart deze periode onder Nederhorst als een strenge leerschool waar hij veel van leert.
Daarna zoekt hij zijn eigen weg binnen de NOS. Hij moet wennen aan een onderkoelde houding bij zijn collega’s. Juist daarom vindt hij het bijzonder prettig om met Hans G. Janssen, eindredacteur van Hobbyscoop, samen te werken. Janssen is juist royaal in zijn feedback. Naast de reportages voor Hobbyscoop wil Hagens weer iets voor kinderen maken. Zijn voorstel wordt goedgekeurd en NOS Kindermagazine is geboren, een programma over strips, toneel en kinderboeken, gepresenteerd en gemaakt door kinderen zelf. Ondanks een beperkt budget (300 gulden per uitzending) weet Hagens er samen met een vast clubje kinderen, die hij onderweg naar de studio ophaalt, een aardig programma neer te zetten. Zelfs grootheden als Roald Dahl zijn hierin te gast. Als het programma eenmaal goed loopt draagt Hagens het over aan anderen en is hij toe aan een nieuwe uitdaging. Samen met milieukundige Chris Westra en presentator Jaap Brand maakt hij Het gif en ik waarvoor Hagens vooral de reportages verzorgt. De formule wordt uitgebreid tot het milieuprogramma Schone wereld, een grijze tegenhanger van het groene Vroege vogels. Vijf jaar werkt hij aan dit programma, een periode waarin hij ook voor het eerst gaat presenteren. Nog altijd gebukt onder zijn leesblindheid, volgt hij een cursus bij Jaap Brand. Hierbij komt aan het licht dat het lezen en het presenteren prima verloopt als Hagens vrij is om met zijn handen te praten. Een paar weken na deze bevrijdende conclusie presenteert hij al een live programma, waarna hij ook de presentatie van Schone wereld voor zijn rekening neemt. Een enkele keer worden zijn drukke handgebaren nog wel door een technicus aangezien voor het teken om een plaatje in te starten.
Veranderingen
De jaren tachtig beschouwt Hagens als zijn leukste jaren bij de omroep. Bij de NOS worden programma’s gemaakt met uiteenlopende onderwerpen en hij volgt cursussen op het gebied van presentatie en interviewen. Als eindredacteur van Kindermagazine en Schone wereld verdient hij bovendien aardig. Begin jaren negentig wordt hij gevraagd om verslaggever te worden voor het ochtendprogramma Vroeg op 5, de dagopener op Radio 5. Hoewel hij geen ochtendmens is, staat hij drie keer per week om half vier op om vanaf uiteenlopende locaties reportages te brengen. In deze periode komt er een functioneringsronde bij de omroep waarbij besloten is dat alleen de huidige functie meetelt in de salariëring. Verslaggever of eindredacteur scheelt één salarisklasse. Voor Hagens als vader van drie kleine kinderen komt dit bijzonder ongelukkig uit.
In de loop van de jaren negentig gaat hij documentaires maken. Voor zijn gevoel is het een voortzetting van zijn begintijd bij Maarten Nederhorst. Hij zoekt regelmatig opnamen op in de Fonotheek en raakt verslaafd aan het historisch archief. In zijn documentaires maakt hij veel gebruik van dit bijzondere materiaal. Hoewel bij de NOS-documentaireafdeling onder Ben Janssen eerder is opgeheven komt er in de jaren negentig een herleving van het genre en wordt er een nieuwe afdeling opgezet. Hagens zorgt dat hij erbij hoort en maakt een groot aantal documentaires over recente historische onderwerpen zoals Dirk de Vroome of De O 16, het verhaal van een Nederlandse onderzeeboot. Voor die laatste doet hij zelf drie maanden lang de research en de presentatie. Hij is bijzonder trots op het resultaat en het feit dat de productie door meerdere omroepen is uitgezonden, waaronder de Wereldomroep. Graag zet hij dit werk voort, maar kort daarna wordt de documentaireafdeling van de NPS, waar Hagens vanaf 1994 werkt, opgeheven. Sowieso heeft Hagens zich niet zo op zijn plek gevoeld bij de NPS, waar hij na de opsplitsing van de NOS is geplaatst. Hij werkt nog een paar jaar bij Teleac, waar hij met oud-Hobbyscoop collega Ingrid Drissen samenwerkt aan Telescoop, maar op 55-jarige leeftijd wordt hij er bij de NPS uitgegooid en lukt het hem niet meer bij de omroepen aan de bak te komen.
Na de omroep
Zijn hobby van fotografie vindt hij een stuk minder uitdagend sinds alles digitaal is geworden. De tijd van het ambachtelijke werk met een eigen doka is voorbij, maar hij experimenteert nog wel met fotosoftware op de computer. Eindelijk heeft hij ook de tijd om zich in de geschiedenis te verdiepen. Zijn kinderen zijn allemaal het huis uit en hij ondersteunt ze waar hij kan. Daarnaast houdt hij zijn jongere broer, Pieter Jan, in de gaten. Maar van mei tot september gaat hij lekker varen met zijn vrouw op hun eigen bootje.
