Het groot dictee der Nederlandse taal

Periode	1990-2016
Beschikbaar in archief	Beeld en Geluid
Genre	Spelprogramma
Decennia	1990-1999, 2000-2009, 2010-2019
Lengte	Variërend
Medium	Televisie

Beschrijving

Philip Freriks presenteert, in navolging van de Fransen onder leiding van Bernard Pivot, een jaarlijks terugkerend spellingskampioenschap op televisie. De bedoeling is Nederlanders aan de tand voelen over hun parate kennis van het schriftelijk Nederlands. Naast gewone burgers neemt een aantal prominenten plaats in de bankjes van de vergaderzaal van de Eerste Kamer der Staten-Generaal. Dit decor geeft cachet aan de zaak. Bart Chabot wordt de mascotte: hij doet alle keren mee. In 2014, de vijfentwintigste editie, is hij zelfs de schrijver van het dictee.

Vanaf de eerste uitzending (1990) krijgt Het Nationale Dictee (in 1991 - vanwege deelname van Belgen - omgedoopt tot Het groot dictee der Nederlandse taal) lof toegezwaaid. Maar ook heeft men kritiek. Wat zegt een woord als przewalskipaard over iemands taalbeheersing? In de loop der tijd stijgt het gemiddelde aantal fouten van 19 tot 41. Toch blijft het publiek deze, volgens Freriks "flagrante vorm van zelfkastijding" ondergaan.

Het dictee groeit uit tot een traditie. Het wordt jaarlijks in december uitgezonden en voltrekt zich volgens een vast stramien. Vanaf 2013 wordt er gemorreld aan de formule van het dictee. Kees van Kooten introduceert in zijn dictee een nieuwigheidje. De kandidaten moeten naast foutloos spellen ook grammaticale onjuistheden en andere taalfouten (verhaspelingen) herkennen. In 2015 wordt er een extra element toegevoegd. Per land wordt er een team gevormd, bestaande uit de beste 'gewone' kandidaat en de beste prominent, en deze teams spelen de finale.

Alle vernieuwingen ten spijt, na 27 edities valt het doek. In mei 2017 maakt de NTR bekend per direct te stoppen met het dictee. Willemijn Francissen, integraal eindredacteur kennis bij de NTR, verklaart: 'Er gebeurt veel met taal, bij jongeren, op sociale media. Dat zag je niet terug op tv, het dictee was archaïsch. De kijkcijfers zijn de laatste twee jaar hard gedaald: van 722- naar 368 duizend.' (bron: de Volkskrant 24-5-2017).

Makers

Presentatie Philip Freriks (1991-heden), Martine Tanghe (2005-2010, 2012-2014), Freek Braeckman (2015-2016)

Commentaar, interviewer Jan-Cees ter Brugge (1993,1995-2009), Alida Neslo (1994), Mieke van der Weij (1995), Margot Bleeker (2000-2002)

Productie Marc van Staveren (1991-1992,1996-2001), Peter Wilmer (1991-1992,1996-2001), Marijke Buitenhuis (1998-2001), Lea Egdom (2005,2007), Ineke van Velzen (2009)

Productieleiding Marijke Buitenhuis (2002-2009)

Producent Marc van Staveren (2002-2009), Peter Wilmer (2002-2009), Jörgen Raymann (2008-2009)

Regie Charles Ruys (1991-2009), Alex Bordewijk (2007)

Redactie Henk Suèr (1991-1992)

Eindredactie Wim Odé (1993-1994), Rients Slippens (1995-2001), Carel Kuyl (2002), Oscar van der Kroon (2003-2005), Jan Kok (2006-2009), Erik van den Berg (2007), Henrico Prins (2007)

Camera Rudi Komaromi (2009)

NOS NPS Dutch Dream Men At Work TV Producties

Trivia

In 2011 moet de presentatrice van Vlaamse zijde, Martine Tanghe verstek laten gaan in verband met een operatie. Presentator Freek Braeckman is een oud-winnaar van het dictee. Hij won in 2011.

---