Huwelijk kroonprins Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta

Het huwelijk tussen de Nederlandse kroonprins Willem-Alexander en de Argentijnse Máxima Zorreguieta op 2 februari 2002 is een van de grootste ‘media events’ in ons land geweest. Ook in het buitenland, met name in Duitsland, is er veel aandacht voor dit koninklijk spektakel. Ruim tweeënhalf jaar voor de heugelijke dag begint de media-aandacht voor het paar al. Een mogelijk huwelijk van de kroonprins is nieuwswaardig op zichzelf. Het feit dat Máxima’s vader, Jorge Zorreguieta, een omstreden politiek verleden heeft eist aanvankelijk de meeste aandacht op. Naarmate de huwelijksdag nadert en Nederland kennis maakt met Máxima maakt de discussie echter steeds meer plaats voor positieve berichtgeving over de aanstaande prinses. Op 2 februari 2002 zitten zes miljoen televisiekijkers in Nederland klaar voor de huwelijksvoltrekking. Het wereldwijde publiek wordt geschat op vijfenvijftig miljoen. Voor het uitgebreide live verslag worden kosten nog moeite gespaard. Regisseur Rudolf Spoor neemt met dit hoogstandje waardig afscheid. De beelden van het huwelijk, met name de traan van Máxima tijdens de tango Adiós Nonino, de close-ups van het ja-woord en de zoen op het balkon, worden in de jaren daarna vaak herhaald in uiteenlopende programma’s.

Speculaties over een huwelijk

Vanaf het moment dat prins Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta elkaar leren kennen in augustus 1999 wordt er door de media gespeculeerd over een huwelijk tussen de twee. Op 31 augustus brengen zowel Twee Vandaag als NOVA reportages over de vermeende relatie en worden meteen discussies gevoerd over een mogelijk huwelijk. Schrijfster Mies Bouhuys spreekt zich als vertegenwoordiger van de Dwaze Moeders uit tegen zo’n huwelijk vanwege het politieke verleden van Máxima’s vader. Hiermee is eigenlijk de toon gezet voor de komende tweeënhalf jaar: enthousiasme over het paar en het huwelijk tegenover uiteenlopende bezwaren tegen het huwelijk.

De speculaties over een huwelijk tussen het kersverse paar vult menig programma. In januari 2000 meldt NOVA dat Máxima met een Nederlandse inburgeringscursus is begonnen. Gedurende het hele jaar zijn er telkens momenten waarop de media ‘nieuwe aanwijzingen’ voor een aanstaand huwelijk presenteren. In Gesprek met de minister-president wordt telkens aan premier Wim Kok, of in zijn afwezigheid aan minister Annemarie Jorritsma, gevraagd naar de stand van zaken rond een mogelijk huwelijk. Het bezoek van de ouders van Máxima aan koningin Beatrix in november 2000 en de verloving van prins Constantijn met Laurentien Brinkhorst in december zijn uiteraard aanleidingen voor verdere veronderstellingen over een huwelijk tussen Willem-Alexander en Máxima.

Eind januari 2001 verschijnt het paar voor het eerst samen in het openbaar op het verjaardagsfeest van koningin Beatrix. Dit zorgt tot en met 6 februari voor dagelijkse veronderstellingen en discussies.

De familie van Máxima

Vanaf het begin van de relatie tussen Willem-Alexander en Máxima wordt er in de media gesproken over het politieke verleden van haar vader, Jorge Zorreguieta. Hij wordt in 1976 onderminister van Landbouw en is van 1979 tot en met 1981 de Argentijnse minister van Landbouw en Veeteelt in het regime van generaal Videla. In die periode, later bekend als de ‘Vuile Oorlog’, verdwijnen tegenstanders van het bewind spoorloos.

Op 2 april 2000 zegt historicus Hermann von der Dunk in een uitzending van Buitenhof dat er een onderzoek moet komen naar het verleden van Jorge Zorreguieta voordat het parlement een huwelijk tussen Willem-Alexander en Máxima goedkeurt. Op 11 april debatteren jongeren in Het Lagerhuis over de vraag of zo’n onderzoek er moet komen. Netwerk peilt op 14 juli de meningen hierover in Argentinië. Wanneer de ouders van Máxima in november 2000 op bezoek komen bij de koninklijke familie laait de discussie over de aanwezigheid van Jorge Zorreguieta op een mogelijk huwelijk verder op. Meerdere programma’s berichten over het bezoek en er worden veel discussies gevoerd. In De bühne van De Bie wordt dit onderwerp in de vorm van de sketch Wat doen we met vader? op lichtere toon behandeld. De meeste programma’s gaan echter zeer serieus om met deze kwestie en de tegenstanders van vader Zorreguieta krijgen veelvuldig de kans om hun mening te ventileren.

Op 30 januari 2001 brengen NOVA en Den Haag Vandaag een reportage naar aanleiding van een uitspraak van D66-kamerlid Jan van Walsum dat Willem-Alexander afstand van de troon zou moeten nemen als hij trouwt met Máxima. Drie dagen later eist het Simon Wiesenthal Center dat Jorge Zorreguieta publieke spijt betuigt om te voorkomen dat het (mogelijke) huwelijk de koninklijke familie te schande brengt. Opnieuw is het NOVA dat hierover bericht. In de uitzending van Netwerk van 6 februari zegt de Peruviaanse schrijver Mario Vasgas Llosa dat Máxima afstand zou moeten nemen van de daden van haar vader voordat ze toetreedt tot de koninklijke familie. De discussie over de aanwezigheid van Jorge Zorreguieta tijdens de eventuele huwelijksvoltrekking staat hoog op de agenda tijdens het PvdA-congres op 16 maart waarover in NOVA en het NOS Journaal wordt bericht.

In de lange uitzending op 30 maart 2001 rond de officiële verloving van Willem-Alexander en Máxima wordt duidelijk gemaakt dat de kwestie met Jorge Zorreguieta is besproken en dat hij heeft toegegeven aan de eis om niet aanwezig te zijn bij de huwelijksplechtigheid.

Op 5 april, een week na de bekendmaking van de verloving, komt het Journaal met het bericht dat de moeder van Máxima een petitie zou hebben ondertekend ter ondersteuning van het Videla-regime. Twee Vandaag meldt op 13 december dat er besloten is dat ook zij niet welkom is op het huwelijk.

Bekendmaking van de verloving

Op 29 maart wijdt NOVA een hele uitzending aan het bericht dat er een aankondiging van de verloving op handen is. De dag erna is het zo ver: in een rechtstreekse uitzending wordt de verloving bekend gemaakt. Alle actualiteitenprogramma’s besteden er die avond aandacht aan en ook de dag erna komen voor- en tegenstanders aan het woord.

In april en mei gaat de meeste aandacht uit naar de toestemmingswet voor het huwelijk. Op 3 juli stemt de Staten-Generaal uiteindelijk voor het huwelijk. In mei is al bekend geworden dat het huwelijk in Amsterdam zal plaatsvinden. Begin juli zijn de locaties definitief bekend en beginnen de voorbereidingen die op hun beurt alle aandacht van de media krijgen.

Ieder zijn mening

Vanaf augustus 1999 vragen radio en televisie ieders mening over het huwelijk van kroonprins Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta. Gelijk bij de eerste berichtgeving over het paar op 31 augustus 1999 spreekt schrijfster Mies Bouhuys zich namens de Dwaze Moeders uit tegen het huwelijk. Dat zal ze nog een aantal malen doen in uiteenlopende programma’s. In Studio 2 op 18 december 2001 wordt ze geïnterviewd over kindermusicals, maar wordt ook de gelegenheid aangegrepen haar standpunt over het aanstaande huwelijk opnieuw te vragen. Tegenstanders van het Videla-regime komen ruimschoots aan het woord, waaronder oud-diplomaat Maarten Mourik en Peruviaanse schrijver Mario Vargas Llosa. Tegenstanders nemen het zeer hoog op. Scenarioschrijfster Maria Goos zegt afstand te nemen van haar onderscheiding als Officier van Oranje Nassau als Jorge Zorreguieta bij het huwelijk aanwezig mag zijn (KRO’s Vijfde verdieping, 7 maart 2001). Strafjurist R. van Elst vertelt dat de komst van Jorge Zorreguieta naar Nederland voor het huwelijk van Máxima in strijd is met de grondwet (NOVA, 5 februari 2001). Daartegenover stelt Theo van Boven, hoogleraar Volkenrecht aan de Universiteit van Maastricht dat men Máxima niet de fouten van haar vader mag aanrekenen (Twee Vandaag, 19 februari 2001).

Vanwege het omstreden verleden van Jorge Zorreguieta worden veel historici en oud-politici gevraagd naar hun mening over het huwelijk, zoals oud-premier Dries van Agt (Buitenhof, 1 april 2001) en oud-Europarlementariër Piet Dankert (Uit het nieuws, 1 april 2001). Oud-kamerlid Louise Groenman is van mening dat Willem-Alexander troonsafstand zou moeten nemen als hij met Máxima trouwt (Uit het nieuws, 4 maart 2001). Willem Oltmans deelt die mening (Cappuccino, 10 maart 2001). Betrokkenen bij het WK van 1978 in Argentinië laten op 7 april 2001 in interviews met NOVA weten dat Nederland zich nu, door het koninklijk huwelijk, meer druk maakt over Argentinië dan destijds.

Natuurlijk is de omstreden verloving koren op de molen van de tegenstanders van de monarchie. Het Nieuw Republikeins Genootschap blijft, ondanks de toenemende populariteit van het koningshuis en de aanstaande prinses, geloven in een terugkeer van de republiek. Zo blijkt uit een verslag van hun Nieuwjaarsreceptie in Twee Vandaag (11 januari 2002). Enkele actiegroepen roepen meerdere malen op tot betogingen op “Het Witte Plein” (’t Spui) tijdens de huwelijksdag (Ontbijt TV, 9 januari 2002; Journaal, 16 januari 2002).

Dingen die gebeuren heeft op 7 september 1999 al een interview met een Nederlands-Argentijns echtpaar met de vraag of een huwelijk tussen de Nederlandse kroonprins en Máxima belangrijk zal zijn voor Argentinië. Paul de Leeuw en Hans Kesting praten in Ouwe jongens (29 april 2000) ook met een Nederlands-Argentijns stel over het mogelijke huwelijk en de cultuurverschillen tussen beide landen. In Man bijt hond verschijnt op 1 februari 2001 een Nederlands-Argentijns koppel naar aanleiding van de eerste openbare verschijning van Willem-Alexander en Máxima samen.

De verschillende geloofsovertuigingen in Nederland laten ook van zich horen. Op 8 september 1999 heeft Studio RKK al een interview met kerkjurist Huysmans over mogelijke problemen bij een huwelijk tussen de hervormde Willem-Alexander en de katholieke Máxima. Heilig vuur komt op 22 februari 2001 met een reportage over de geloofskwestie rond de aanstaande kerkelijke inzegening van het paar. In een andere aflevering, op 25 mei 2001, volgt een reportage over de vraag of Máxima katholiek moet blijven of zich moet bekeren tot de Nederlands Hervormde Kerk. In Kruispunt (29 april 2001) doet een Nederlands Hervormd Synode-functionaris een oproep aan Máxima om na haar huwelijk protestants te worden, terwijl enkele bekende rooms-katholieke Nederlanders een verklaring afleggen waarom zij vinden dat de toekomstige prinses vooral katholiek moet blijven.

Aanloop naar 2 februari 2002

Na de officiële bekendmaking van de verloving neemt de Oranjegekte toe. Twee Vandaag heeft op 14 augustus 2001 een reportage over Johan Vlemmix die in Eindhoven een Máxima-supermarkt, ‘Soestdijk II’, laat bouwen. Op 8 september is Vlemmix ook te gast bij Knevel op zaterdag waarbij Andries Knevel ook het studiopubliek vraagt naar het ‘Máxima-gevoel’.

Vanaf september 2001 is Job Cohen, burgemeester van Amsterdam, te gast in verschillende programma’s waarbij hem telkens wordt gevraagd over zijn verwachtingen van het huwelijksfeest en de beveiligingsmaatregelen daar omheen. Natuurlijk komt het aanstaande huwelijk terug in de berichtgeving rond Prinsjesdag 2001. Het Nationaal Oranje Comité maakt op 8 november bekend dat het Oranje Fonds het cadeau van de Nederlandse bevolking aan het echtpaar zal zijn. De oprichting van deze stichting ter versterking van de sociale kant van de samenleving wordt belicht door meerdere actualiteitenprogramma’s waaronder het Jeugdjournaal. In december melden het NOS Journaal en het Jeugdjournaal dat de reclame-industrie zich op het naderend huwelijk heeft gestort. De populariteit van Máxima wordt duidelijk in het jaaroverzicht van het Journaal waarin op het afgelopen jaar wordt teruggeblikt in het blok ‘Máxima verovert Nederland’.

Vanaf januari 2002 worden kijkers zeer regelmatig op de hoogte gebracht van allerlei voorbereidingen op het huwelijk. Het Journaal van 4 januari besteedt aandacht aan het feest in de Amsterdam ArenA op 1 februari en meldt tevens dat het Zuid-Amerikaanse Guyana de eerste postzegel met een afbeeldingen van het paar uitbrengt. Twee Vandaag laat op 15 januari zien hoe Wassenaar zich klaarmaakt voor de komst van het prinselijk paar naar landgoed De Horsten direct na het huwelijk. Ook verschijnen er steeds meer berichten over actiegroepen die ludieke betogingen willen houden tijdens de feestelijkheden op 2 februari. Televisie besteedt uiteraard ook aandacht aan televisie: op 15 januari besteedt De gids aandacht aan de nieuwswaarde van het huwelijk voor het Journaal en het Jeugdjournaal.

Langzamerhand komen de participanten aan de huwelijksvoltrekking aan het woord. Aan Het elfde uur vertelt Jacobine Geel over haar rol als presentator bij de kerkdienst. Kruispunt zendt een reportage uit over dominee Carel ter Linden die het huwelijk zal inzegenen. Op 23 januari besteden Netwerk, Twee Vandaag, het Journaal en het Jeugdjournaal aandacht aan de Argentijnse pater Rafael Braun die tijdens de kerkelijke inzegening van het huwelijk het paar voor zal gaan in gebed. Deze vriend van de familie Zorreguieta komt in opspraak wegens zijn interview met Vrij Nederland waarin hij een lans breekt voor het Videla-regime.

Willem-Alexander en Máxima komen op 18 januari zelf uitgebreid aan het woord in een vooraf opgenomen interview met Maartje van Weegen en Paul Witteman. Hierop wordt, eerder op de avond, door Wim Kok vooruitgeblikt in Gesprek met de minister-president. Het Journaal blikt terug op het interview en reacties volgen in NOVA.

In de weken voorafgaand aan 2 februari worden er achtergrondreportages gebracht over Argentinië in De Argentijnen en Twee Vandaag.

Veel lichter van toon zijn de satirische persiflages op het nieuws rond het huwelijk in De horzel. Linda de Mol presenteert op 25 januari een speciale Royal love letters waarin de kandidates zich voordoen als Máxima en waarin het prinselijk paar wordt gespeeld door Carlo Boszhard en Irene Moors.

Rechtstreeks verslag

Op 1 februari 2002 wordt staan de actualiteitenprogramma’s vrijwel uitsluitend stil bij de voorbereidingen in Amsterdam. Daarnaast is er ’s avonds feest in de ArenA met diverse live-optredens in aanwezigheid van Willem-Alexander en Máxima.

Op 2 februari wordt live uitgezonden vanaf 8 uur ’s ochtends, te beginnen met het Journaal. Daarna komen nog de laatste voorbereidingen in beeld en verschijnen om tien voor negen de eerste gasten al bij de Beurs van Berlage. Ruim een uur en een kwartier later arriveert het bruidspaar en kan het burgerlijk huwelijk plaatsvinden. Om kwart voor elf verlaat het paar de Beurs. In de driekwartier daarna worden interviews met mensen op straat afgewisseld met kruisgesprekken met verslaggevers op locatie en beelden van de gasten die bij de Nieuwe Kerk aankomen.

Vanaf half twaalf vindt het kerkelijk huwelijk plaats in de Nieuwe Kerk onder leiding van dominee Carel ter Linden. Het ja-woord in de kerk vormt het hoogtepunt en trekt de meeste kijkers: zo’n 6,6 miljoen. De close-ups van Willem-Alexander en Máxima op dit bijzondere moment blijven direct bij, zeker geholpen door hun gelach wanneer ze het gejuich van buiten de kerk horen. Accordeonist Carel Kraayenhof zorgt met zijn vertolking van Adiós Nonino voor tranen bij Máxima en een plotselinge populariteit voor Argentijnse tango bij het Nederlandse volk. De beelden van het optreden van Kraayenhof en vooral de tranen van Máxima komen nog vele malen terug in uiteenlopende programma’s. Het terugblikprogramma van NOS Aktueel bij het vijfjarig jubileum van het huwelijk heet zelfs 5 jaar na de traan.

Net voor één uur begint het getrouwde paar aan een korte rijtoer door de binnenstad met de Gouden Koets. Een verfbommetje wordt ter hoogte van het Koningsplein tegen de ruit gegooid en wordt meteen verwijderd. Om vijf over half twee verschijnen Willem-Alexander en Máxima op het balkon van het Paleis op de Dam waar ze naar de menigte zwaaien en elkaar zoenen.

Gemiddeld hebben 6,2 miljoen kijkers naar de live-uitzending gekeken. Dit is ruim anderhalf miljoen kijkers minder dan het huwelijk van prinses Beatrix en prins Claus in 1966, maar destijds wordt er maar weinig herhaald. Kijkers zitten anno 2002 niet vast aan de live uitzending om toch alle belangrijke momenten mee te krijgen. Later op de dag en in de dagen na het huwelijk worden de hoogtepunten volop herhaald.

Nader tot Máxima

Op basis van ingezonden amateurbeelden geschoten op 2 februari hebben Albert Elings en Eugenie Jansen de film Nader tot Máxima – De Royal Wedding Tapes samengesteld. Het geeft een beeld van de beleving van deze bijzonder feestelijke dag gezien door het publiek in Amsterdam en voor de televisie. De film gaat op 23 november 2002 in première tijdens het IDFA.

Overzichten

Een uitgebreid programma-overzicht van dit onderwerp vindt u hier.

De NOS heeft de leuke weetjes over de live uitzending van het huwelijk op een rijtje gezet.