Fred van Dijk

Fred van Dijk

Naam	Fred van Dijk
Geboren	Amersfoort, 23 september 1944
Functies	filmeditor, cameraman, regisseur
Bekend van	Het Gat van Nederland, Vastberaden, maar soepel en met mate, TV toen De laatste levende komeet
Periode actief	1965-2000
Werkt samen met	Hans Keller, Johan van der Keuken, Hans Verhagen, Harmke Pijpers, Harry Hosman
Fred van Dijk in de media Oeuvre Fred van Dijk

Als cameraman en regisseur gaat hij vooral intuïtief en improviserend te werk. Zijn werk bij de VPRO is gekoppeld aan de periode Roelof Kiers bij de VPRO. In die jaren is er nog sprake van autonomie van de programmamaker. Die heeft zelf een idee voor een programma en moet de hoofdredacteur zien te overtuigen. Het fenomeen kijkcijfers of doelgroepen telt dan nog niet, zeker bij de VPRO. Van Dijk onderscheidt zich enigszins van collega’s omdat hij zowel zelf filmt als monteert.

Zijn werk bestaat enerzijds uit de visualisering van bestaande muziekstukken, zoals in Different Trains van Steve Reich of To Brooklyn Bridge van Tristan Keuris. Anderzijds is er zijn fascinatie voor Suriname of personen als Juanita Peters, een Navajo medicijnvrouw die zowel waarzegster is als fan van John Wayne. Of Johnny Quick die zijn eigen jeugd opnieuw beleefde met de overtuigende bewering dat hij de drummer van Bill Haley was.

Van Dijk is op jonge leeftijd een hartstochtelijk amateur-fotograaf en filmer. Hij probeert na zijn diensttijd op de Filmacademie te komen, maar wordt niet toegelaten. In januari 1967 begint hij een opleiding bij NTS als filmmontagetechnicus. De cursus bestaat uit drie maanden opleiding op Santbergen en drie maanden stage bij een van de technici in de voormalige Ambachtschool in Bussum. Het eerste filmpje, dat Van Dijk zelfstandig monteert, is voor Achter het nieuws. Opgelucht dat het karwei gelukt is trekt Van Dijk zijn witte handschoentjes uit. Deze worden gedragen om vingerafdrukken op het filmmateriaal te voorkomen. Het gebaar is iets te krachtig. Een van de handschoentjes komt terecht in een sprocket van de Steenbeck montagetafel en vernielt een aantal seconden van de geluidsband. Het Van Dijk om de schade tot het minimum te beperken en snel holt hij met het filmpje onder zijn arm naar de studio, drie straten verder. Onderweg ziet hij in huiskamers het ‘Even Geduld’-bordje op het televisiescherm.

Steeds vaker vinden cutters, dat ze ook editors zijn. Het verschil ligt in de bijdrage die ze leveren aan vorm en inhoud van de documentaire in hun dialoog met de regisseur. Van Dijk is bijvoorbeeld de eerste die muziek als volwaardig onderdeel behandelt en tegelijk met het beeld en de andere geluiden meemonteert. Dit wordt een van de kenmerken van de documentaires van Hans Keller, met wie Van Dijk van het begin af aan veel werkt. Een samenwerking die zo’n kleine tien jaar zal duren en resulteert in programma’s als Jeugdsentiment de jaren vijftig, De twintiger en dertiger jaren, Het Gat van Nederland, en Vastberaden maar soepel en met mate waaraan ook H.J.A. Hofland en Hans Verhagen meewerken. Hij werkt daarnaast als editor met filmmakers als Johan van der Keuken en Hans Verhagen.

Op 1 januari 1977 treedt Van Dijk in dienst bij de VPRO, waar Jan Blokker hem vraagt de eindregie op zich te nemen. De eindregisseur in de Hoofd Controle Kamer bepaalt de manier waarop de kijker van het ene programma naar het andere wordt geloodst. Van Dijk schrijft de aankondigingen die Harmke Pijpers als VPRO-omroepster buiten beeld voorleest en werkt samen met grafische vormgevers bij de ontwikkeling van leaders. Tevens maakt hij korte filmpjes als vooraankondigingen van VPRO-programma’s, de zogenaamde promo’s. Ook bewerkt hij in die periode aangekochte programma’s, zoals Vietnam, tienduizend dagen oorlog.

Een nieuwe fase in Van Dijks loopbaan is zijn werk als filmmaker. Aanvankelijk zijn het filmische registraties, bijvoorbeeld En dan nu…muziek of The Waterland Band is hot. Samen met Harry Hosman maakt Van Dijk de serie TV toen over de invloed van film en televisie op de geschiedenis en de wijze waarop deze media belangrijke gebeurtenissen hebben vastgelegd.

In september 1998 verlaat Van Dijk de VPRO. De eindregie wordt dan al een aantal jaren onder zijn supervisie door anderen verzorgd. De afdeling wordt voor een deel geïntegreerd in die van Nederland 3 en valt niet langer onder de verantwoordelijkheid van de VPRO. Als filmmaker blijft Fred van Dijk actief. In samenwerking met Anil Ramdas maakt Van Dijk Een Surinaamse ballade – Wel de snack maar niet de saus (1995) en Afrika, een herontdekking (1996). Als afsluiting van zijn carrière maakt hij voor de VPRO Non sono un uccello (1998) en In tijden van chaos (1998). In 2000 maakt hij De laatste levende komeet.