Leader

Een leader is het openingsfilmpje van een televisieuitzending. Meestal wordt zo'n sequentie gebruikt om de acteurs en makers onder de aandacht te brengen en om de kijker in de juiste sfeer te brengen. In de regel is in de openingsleader de titel van het programma het belangrijkste. Bij drama-producties worden vaak de belangrijkste karakters en acteurs genoemd, alsmede de producent, schrijver en regisseur. In de eindleader of aftiteling wordt de gehele cast en crew genoemd. Omdat ook de melodie een eigen functie (of juist populariteit) heeft worden soms de namen van acteurs en makers juist weer bewaard worden voor exclusief de aftiteling.

Grafische afdeling

Tot 1988 worden zo goed als alle leaders en aftitelingen voor programma's van de publieke omroep gemaakt door de Afdeling Grafisch Ontwerp. Vanaf 1988 is de markt voor leaders open en onstaan er vele nieuwe ontwerpbureau's, veel (post-)productiebedrijven beschikken ook over een ontwerp afdeling.

Techniek

Er zijn verschillende manieren om een leader te maken:

• Papier: In de jaren vijftig en zestig worden titelkaarten en titelrollen gebruikt van karton en papier. Deze zijn aanvankelijk met de hand gekaligrafeerd en geïllustreerd, eind jaren vijftig komt een hotpress op de afdeling die het werken vergemakkelijkt. In de jaren zestig worden de mogelijkheden verder uitgebreid met fotografische zetmachines. De titelrollen worden op een titelrolapparaat voor de camera afgerold door de toneelmeester. Ook voor titelkaarten zijn er talloze technieken denkbaar om beweging te creeren. Deze manier van leaders maken (live-animatie) is snel en goedkoop en daardoor zeer geschikt voor televisie.

• Film: Het maken van een leader animatie op film kost in tegenstelling tot live-animatie veel tijd en geld. De animatie moet eerst beeld voor beeld opgenomen worden en daarna moet de film nog ontwikkeld worden. Voor de snelle omlooptijd van televisie is die manier van werken in de jaren vijftig en zestig vaak niet mogelijk. Maar de mogelijkheden van animatie op film zijn groter dan met live-animatie en als een programma en een leader op film kan meerdere gebruikt worden, zodoende worden er voor series, dagelijkse programma's en bijzondere programma's leaders op film geanimeerd.

• Video: Vanaf eind jaren zeventig komen er door de introductie van video nieuwe mogelijkheden bij voro het maken van leaders. Met behulp van de chroma-key techniek is het mogelijk titelkaarten en live action beelden met elkaar te combineren. Bekende vroege toepassingen van deze techniek zijn de leader voor diverse VPRO-programma's van Jaap Drupsteen en de leaders voor TopPop van Frans Schupp.

• Digitaal: Met behulp van digitale edit-suites kunnen er in de loop van de jaren negentig steeds meer beeldlagen met elkaar gecombineerd worden. Op de Paintbox kunnen ontwerpers bestaand videobeeld bewerken of nieuw beeld creeeren. Er komen verschillende digitale animatieprogramma's, zoals Antics Studio en driedimensionale systemen om leaderanimaties op te maken. En ook consumentencomputers kunnen gebruikt worden om leaders op te maken. Vanaf medio 2000 volgen nieuwe software-pakketten elkaar steeds sneller op; het wordt daardoor steeds sneller, eenvoudiger en goedkoper om een leaderanimatie te maken.

Muziek

De openingsmuziek, ook wel bekend als tune of herkenningsmelodie, is in de vocale versie meestal een kort nummer dat de inhoud van het programma beschrijft of in de instrumentale versie een kort nummer dat de sfeer van het programma pakt, en de kijker in de juiste sferen brengt.

Populariteit

Mede door de komst van het internet zijn leaderfilmpjes steeds populairder geworden. Veel mensen maken zelf een filmpje in de stijl van hun favoriete programmaleader of creëren zelf een nieuwe stijl voor een bestaand programma. Deze filmpjes worden veelal voor vertoning op internet geplaatst.

Na de zomer van 2014 werd de titelsong van het Nederlandse televisieprogramma Bassie en Adriaan een internationale karaoke-hit. Talloze mensen maken een filmpje waarin zij het liedje Hallo vriendjes en vriendinnetjes nazingen in zowel de originele Nederlandse versie en een vertaling naar de eigen taal.

Voorbeeld: "De Club van Sinterklaas" (titelkaart)

Voorbeeld: "Kees & co" (titelkaart)

Voorbeeld: buitenlandse productie (titelkaart)

Bekende titelmelodieën

vocaal:

• Goede tijden, slechte tijden
• Koffietijd!
• De Club van Sinterklaas
• Bassie en Adriaan
• Wie ben ik?
• De doordraaishow
• Telekids
• Pittige tijden
• Het huis Anubis
• De TV kantine

instrumentaal:

• Rad van fortuin
• NOS journaal
• RTL nieuws
• Barend & Van Dorp
• Reportage
• Sinterklaasjournaal
• Het Klokhuis
• Studio sport
• Life & Cooking
• Life 4 You