Henk van den Broek

Henk van den Broek

Naam	Hendrik Johannes (Henk) van den Broek
Geboren	Rotterdam, 10 maart 1901
Gestorven	Hilversum, 15 juni 1959
Functies	programmamaker, radiomaker, journalist, omroepbestuurder
Bekend van	Radio Oranje, Radio Herrijzend Nederland, Wereldomroep
Periode actief	1929 - 1959
Werkt samen met	Joop Acda, Lou de Jong, George Sluizer, A. den Doolaard, Joop Landré, Kees Middelhoff, Frits Thors
Media	Henk van den Broek en Frits Philips over Herrijzend Nederland bij de aanbieding van een marmeren reliëf, 1947.
Externe info	biografisch woordenboek

Henk van den Broek is oprichter en eerste directeur van Radio Nederland Wereldomroep. Hij begint als schrijvend journalist, maar raakt door de Tweede Wereldoorlog betrokken bij talrijke radio-initiatieven. Het begint in Parijs, waar hij sinds 1933 correspondent is voor achtereenvolgens de dagbladen Maasbode en Telegraaf.

Radio Vrij Nederland

Direct na de bezetting van Nederland door de Duitsers begint hij samen met Ernst Kuiper, Jos Mendels, A. den Doolaard, Henri Sandberg, Joop Kolkman en Max en Nelly Vredenburg Radio Vrij Nederland. Al op 19 mei 1940 zijn de eerste uitzendingen richting Nederland, gefaciliteerd door Philips en de Franse omroep. Op 4 juni weet het groepje zelfs een kortegolf uitzending te maken voor Nederlands-Indië. Maar een week later zijn de Duitsers al zo dicht bij Parijs dat de radiomakers noodgedwongen uitwijken naar Londen.

Radio Brandaris

In september 1940 arriveert Van den Broek via Lissabon in Londen. Zijn vrouw en kinderen volgen later. In Londen us Van den Broek korte tijd bureauredacteur voor het Londense agentschap van het persbureau ANEP-ANETA, maar hij pakt in mei 1941 het radiomaken weer op. De BBC en de Nederlandse Scheepvaart- en Handelscommissie vragen hem een station op te zetten voor Nederlandse zeelieden. Dat wordt Radio Brandaris, vernoemd naar de vuurtoren op Terschelling.

Van den Broek brengt oude bekenden van Vrij Nederland bij elkaar: schrijver A. den Doolaard, George Sluizer en Godard Kal, de latere chef van de Groetenafdeling van de Wereldomroep. Radio Brandaris is veel feller dan het door de regering opgerichte Radio Oranje. Duitsers zijn 'moffen', programma's hebben namen als 'Sabotage' en 'Europa tegen de Moffen'. Van den Broek gebruikt het pseudoniem 'de Rotterdammer' en houdt radiopraatjes. Op 1 november 1942 gaat Radio Brandaris uit de lucht: premier Gerbrandy heeft besloten het station samen te voegen met Radio Oranje.

Radio Oranje

Op 28 juli 1940 zendt het door de Nederlandse regering in ballingschap opgerichte Radio Oranje voor het eerst uit, met zendtijd en faciliteiten van de BBC. Van den Broek wordt programmaleider na de samenvoeging met Radio Brandaris. Daarnaast denkt Van den Broek na over hoe het met de radio moet als de oorlog is afgelopen. Hij is voorstander van een nationale omroep, naar voorbeeld van de BBC, en zal daardoor in conflict komen met de verzuilde omroepen in Nederland.

Radio Herrijzend Nederland

Eind 1944 besluit de Nederlandse regering dat de radio in bevrijd gebied voorlopig onder het militair gezag zal vallen. Majoor Van den Broek vliegt via Brussel naar het net bevrijde Eindhoven, waar Philips-medewerkers inmiddels al een zender in elkaar hebben geknutseld. Op 3 oktober 1944 gaat vanuit een geïmproviseerde studio in het ontspanningsgebouw van Philips de eerste uitzending de lucht in van Radio Herrijzend Nederland. Gedurende de hongerwinter maken ze programma's voor het nog bezette deel van Nederland. In april 1945 nemen ze de 415 meter middengolf in, die de door de Duitsers bestuurde Nationale Omroep niet meer kan gebruiken vanwege gebrek aan electriciteit. Het lijkt een nieuwe stap op weg naar één nationale omroep.

Terwijl de vooroorlogse omroepverenigingen zich opmaken om als federatie hun plek weer in te nemen in de ether, arriveert Henk van den Broek in Hilversum. Hij laat de radiomakers van de federatie uit de KRO-studio's zetten door de aanwezige Britse militairen. Die zijn woedend, beklagen zich bij de minister en Van den Broek krijgt een berisping voor zijn 'onheuse optreden'. De omroepen mogen onder de paraplu van de Stichting Radio Nederland in den Overgangstijd beperkt hun activiteiten hervatten.

Ondertussen is Herrijzend Nederland druk bezig met wat zij haar 'Wereldprogramma' noemt. Op 24 mei 1945 wordt een programma uitgezonden met Nederlands nieuws voor alle land- en rijksgenoten buiten het vaderland. De BBC zorgt dat het signaal via Londen op de kortegolf wordt gezet zodat het daadwerkelijk wereldwijd hoorbaar is. In de zomer van 1945 verhuist het team van de werelduitzendingen van Eindhoven, via Den Haag naar Hilversum. Daar vlakbij wordt hard gewerkt aan het repareren van de vooroorlogse Philips kortegolf zenders. Henk van den Broek spreekt het openingswoord van de eerste werelduitzending via de eigen, herstelde zender (roepletters PCJ) op 13 oktober 1945. Ook George Sluizer, A. den Doolaard, Frits Thors en Lou de Jong werken mee.

Radio Nederland Wereldomroep

De voorstanders van een nationale omroep, zoals Henk van den Broek, verliezen vlak na de bevrijding terrein. Van den Broek wordt in augustus 1946 gevraagd een volwaardige wereldomroep op te bouwen. Waar de nationale radio weer wordt toevertrouwd aan de omroepverenigingen en hun nieuwe samenwerkingsverband Nederlandse Radio Unie (NRU), worden de werelduitzendingen op 15 april 1947 officieel ondergebracht in een aparte Stichting Radio Nederland Wereldomroep. Van den Broek wordt directeur. Mr. A.J. d'Ailly wordt de eerste bestuursvoorzitter, een functie die veel later zou worden vervuld door de zoon van Henk van den Broek: de oud-minister van Buitenlandse Zaken Hans van den Broek.

Henk van den Broek blijft strijden voor een zelfstandige positie van de Wereldomroep en bouwt het bedrijf gestaag uit. Die zelfstandigheid wordt in 1956 gemarkeerd door de toestemming van de minister van Onderwijs om een eigen Wereldomroep gebouw op te trekken aan de Witte Kruislaan in Hilversum. De Nederlandse Radio Unie vindt dat de Wereldomroep kan volstaan met het gebruik van de binnenlandse studio's. Henk van den Broek maakt de voltooiing van het eigen gebouw niet meer mee. Hij sterft twee jaar daarvoor, in 1959.