Fred van Dijk
| Naam | Fred van Dijk |
| Geboren | Amersfoort, 23 september 1944 |
| Functies | filmeditor, cameraman, regisseur |
| Bekend van | Het Gat van Nederland, Vastberaden, maar soepel en met mate, TV toen De laatste levende komeet |
| Periode actief | 1965-2000 |
| Werkt samen met | Harry Hosman, Hans Keller, Johan van der Keuken, Harmke Pijpers, Anil Ramdas, Hans Verhagen |
Fred van Dijk in de media Oeuvre Fred van Dijk | |
Als cameraman en regisseur gaat hij vooral intuïtief en improviserend te werk. Zijn werk bij de VPRO is gekoppeld aan de periode Roelof Kiers. In die jaren is er nog sprake van autonomie van de programmamaker. Die heeft zelf een idee voor een programma en moet de hoofdredacteur zien te overtuigen. Kijkcijfers hebben in die tijd bij de VPRO nauwelijks invloed.Van Dijk onderscheidt zich enigszins van collega’s omdat hij zelf zowel filmt, interviewt als monteert. Hij is ook de enige in omroepland die ooit een zelfgemaakte film eigenhandig heeft uitgezonden als eindregisseur.
Zijn werk bestaat enerzijds uit de visualisering van bestaande muziekstukken, zoals in Different Trains van Steve Reich of To Brooklyn Bridge van Tristan Keuris. Anderzijds is er zijn fascinatie voor Suriname of personen als Juanita Peters, een Navajo medicijnvrouw die zowel waarzegster is als fan van John Wayne. Of Johnny Quick die zijn eigen jeugd opnieuw uitvond met de overtuigende bewering dat hij 25 jaar lang de drummer van Bill Haley was.
Van Dijk is op jonge leeftijd een hartstochtelijk amateur-fotograaf en filmer. Hij probeert na zijn diensttijd op de Filmacademie te komen, maar wordt niet toegelaten. In januari 1967 begint hij een opleiding bij de NTS als filmmontagetechnicus. De cursus bestaat uit drie maanden opleiding op Santbergen en drie maanden stage bij een van de technici in de voormalige Ambachtschool in Bussum. Het eerste filmpje dat Van Dijk zelfstandig monteert is voor Achter het nieuws. Opgelucht dat het karwei is gelukt trekt Van Dijk zijn witte katoenen handschoentjes uit. Deze worden gedragen om vingerafdrukken op het filmmateriaal te voorkomen. Het gebaar is iets te krachtig. Een van de handschoentjes komt terecht in een sprocket van de Steenbeck montagetafel en vernielt een aantal seconden van de geluidsband. Het lukt Van Dijk om de schade tot het minimum te beperken en snel holt hij met het filmpje onder zijn arm naar de uitzendstudio, drie straten verder. Onderweg ziet hij in huiskamers het ‘Even Geduld’-bordje op de tv.toestellen. In die tijd ontstaat het verschil tussen filmcutters en filmeditors. Dat ligt in de bijdrage die ze leveren aan vorm en inhoud van de documentaire in hun dialoog met de regisseur. Van Dijk is bijvoorbeeld de eerste die muziek als volwaardig onderdeel behandelt en tegelijk met het beeld en de andere geluiden meemonteert. Dit wordt een van de kenmerken van de documentaires van Hans Keller, met wie Van Dijk van het begin af aan veel werkt. Een samenwerking die zo’n kleine tien jaar zal duren en resulteert in programma’s als Jeugdsentiment de jaren vijftig, De twintiger en dertiger jaren, Het Gat van Nederland, en Vastberaden maar soepel en met mate waaraan ook H.J.A. Hofland en Hans Verhagen meewerken. Hij werkt daarnaast als editor met filmmakers als Johan van der Keuken en Hans Verhagen.
Op 1 januari 1977 treedt Van Dijk in dienst bij de VPRO, waar Jan Blokker hem vraagt de eindregie op zich te nemen. De eindregisseur in de Hoofd Controle Kamer bepaalt de manier waarop de kijker van het ene programma naar het andere wordt geloodst. In die tijd heeft de VPRO een eigen avond op de zondag. Zonder reclame. Van Dijk schrijft de aankondigingen die Harmke Pijpers als VPRO-omroepster buiten beeld voorleest en werkt samen met de VPRO-vormgevers (Jaap Drupsteen, Willem van den Berg, Bob Takes en Max Kisman) aan de ontwikkeling van de programmapresentatie. De vormgevers maken het beeld en Van Dijk verzorgt vaak de muziek daarbij. Zo is hij onder andere verantwoordelijk voor de keuze van het fragment uit het nummer 'Here is the News' van The Electric Light Orchestra dat tot op heden de vaste tune is van de VPRO. Tevens maakt hij korte filmpjes als vooraankondigingen van VPRO-programma’s, de zogenaamde promo’s. Ook bewerkt hij in die periode aangekochte programma’s, zoals Vietnam, tienduizend dagen oorlog.
Een nieuwe fase in Van Dijks loopbaan is zijn werk als filmmaker. Aanvankelijk zijn het filmische registraties, bijvoorbeeld En dan nu…muziek of The Waterland Band is hot. Samen met Harry Hosman maakt Van Dijk de serie TV toen over de invloed van film en televisie op de geschiedenis en de wijze waarop deze media belangrijke gebeurtenissen hebben vastgelegd.
In september 1998 verlaat Van Dijk de VPRO. De eindregie wordt dan al een aantal jaren onder zijn supervisie door anderen verzorgd. De afdeling wordt voor een deel geïntegreerd in die van Nederland 3 en valt niet langer onder de verantwoordelijkheid van de VPRO. Als filmmaker blijft Fred van Dijk actief. In samenwerking met Anil Ramdas maakt Van Dijk Een Surinaamse ballade – Wel de snack maar niet de saus (1995) en Afrika, een herontdekking (1996). Als afsluiting van zijn carrière maakt hij voor de VPRO Non sono un uccello (1998) en In tijden van chaos (1998).
Ook in het nieuwe millenium verschijnen er nieuwe producties. Zo maakt hij in 2000 voor de NPS De laatste levende komeet. Ter gelegenheid van het vertrek van Anil Ramdas als correspondent in New Delhi maakt hij in 2003 samen met Ramdas voor de NPS Geloof, hoop en...nog wat. Hierna maakt hij nog voor de VPRO Mijn zwarte moeder. Koert Lindijer, correspondent in Afrika en de vrije productie Kissed by the grape die als dvd verschijnt..
