Categorie:Historisch drama

In deze vorm van drama zijn fictie en werkelijkheid subtiel met elkaar verweven. Geïnspireerd op klassieke literatuur dan wel feitelijke gebeurtenissen, maakt historisch drama het (recente) verleden toegankelijk voor een groot publiek. Vroeger is het meestal als single play uitgezonden, tegenwoordig wordt het voornamelijk als miniserie geproduceerd, waarin een geënsceneerde representatie van al dan niet bestaande figuren een specifieke periode doet herleven.

Sinds audiovisuele media vrijwel elke vorm van communicatie domineren, is historisch drama in toenemende mate invloed gaan uitoefenen op het collectief historisch bewustzijn. De televisie neemt, zowel in fictieve als documentaire vorm, een aanzienlijk deel van de historische kennisoverdracht voor haar rekening. Daardoor verliest de professionele geschiedschrijving steeds meer haar grip op het verleden.

Een veel, zo niet het meest voorkomende onderwerp van historisch drama is de oorlog. Vaak is dit de Eerste of Tweede Wereldoorlog zoals in Oorlogswinter, maar series als De enclave en Dubbelpion illustreren dat dit niet altijd het geval hoeft te zijn. Oorlogsdrama biedt een historisch kader waarin de ontwikkeling van personages centraal staat, maar geeft meestal weinig inzicht in de omstandigheden zelf.

Waar historici de (actuele) geschiedenis vanuit wetenschappelijke – en dus meer verklarende – invalshoek benaderen, creëren televisiemakers een tijdsbeeld op meer symbolische wijze. Historisch televisiedrama kan daarom gezien worden als een artistieke manier van geschiedschrijving.

In navolging van, en vaak ook gebaseerd op literair historisch drama, lijkt historisch televisiedrama een waardevolle aanvulling op de academische geschiedschrijving. Bovendien is het een manier om opnieuw belangstelling te creëren voor auteurs als Louis Couperus en Willem Elsschot. Een van de meest toonaangevende regisseurs in dit verband is Walter van der Kamp die gedurende zijn carrière vele romans heeft bewerkt voor televisie.

Klassiekers als De stille kracht en De verlossing bewijzen dat het geschreven woord vertaald kan worden naar het televisiescherm zonder de essentie van het verhaal te verliezen. Hoewel die verhalen met name uit verzonnen elementen bestaan, leveren ze wel een bijdrage aan onze historische beeldvorming en het daaruit voortvloeiende historisch besef.

Bij historisch drama en docudrama zijn waarheidsclaims onvermijdelijk. Dit streven naar realisme, naar een suspension of disbelief (die in feite voor elke vorm van fictie geldt) is voor historisch televisiedrama van essentieel belang. De geloofwaardigheid wordt bij televisie versterkt door het iconische karakter van audiovisueel materiaal. Op die manier wekt historisch drama de schijn van authenticiteit. Maar zelfs een waarheidgetrouwe reconstructie van gebeurtenissen, die we voornamelijk tegenkomen bij docudrama, kan niet anders dan een gefragmenteerd en vertekend beeld opleveren.

Net als bij soap en psychologisch drama is het typerend dat gedurende het verhaal een identificatieproces in gang wordt gezet. De maker is voortdurend op zoek naar betrokkenheid van de kijker door verhalen aan te laten sluiten bij zijn hedendaagse leefwereld. Historisch drama geeft het idee dat de kijker zich in een tijdmachine bevindt, alsof hij daadwerkelijk in de huid kruipt van historische figuren. In historisch televisiedrama zien we dan ook vaak een benadering van het verleden waarin het individuele handelen een wezenlijke rol speelt. Dit handelen maakt deel uit van en wordt gestuurd door veelal abstracte historische processen. Karakters hoeven niet per definitie concrete individuen te representeren, maar kunnen ook een meer globale, symbolische functie vervullen.

Historisch drama probeert de geschiedenis op overtuigende wijze te herscheppen dan wel een kritische blik hierop te werpen. Zodoende kan deze dramavorm nieuwe visies op het (recente) verleden bieden, maar wel in beperkte mate. Omdat er vooral aandacht is voor de drijfveren van personages, komt het nogal eens voor dat de historisch-maatschappelijke context onderbelicht blijft. Zo draait de serie Juliana vooral om Juliana als persoon en niet zozeer om het politieke en economische klimaat waarin zij leeft.

Evenals historisch drama kunnen ook eigentijds drama (waaronder koningsdrama) en docudrama andere perspectieven bieden en inspelen op actuele maatschappelijke kwesties. Het Nederlands koningshuis is vooral het afgelopen decennium inspiratiebron geweest voor kwaliteitsdrama dat deels biografisch en deels fictief is. Naast Juliana zien we ook in Wilhelmina en Bernhard, schavuit van Oranje een gedramatiseerde schets uit het leven van personen die een belangrijke rol hebben gespeeld in de vaderlandse geschiedenis.

De laatste twintig jaar is ook een andere tendens zichtbaar in de onderwerpskeuze voor eigentijds drama. Politieke verwikkelingen en daaraan gerelateerde personen worden steeds vaker aan een kritische analyse onderworpen, zoals in Het jaar van de opvolging en Klem in de draaideur.