Harmke Pijpers

Harmke Pijpers (1999)

Naam	Harmke Pijpers
Geboren	Hilversum, 17 juli 1946
Functies	programmamaker, hoorspelacteur, presentator, omroeper
Bekend van	Het gebouw, VPRO-vrijdag, Nova Zembla, Radio 1 Journaal, Opium, Dossier Veerwerk, Middageditie, Nederland volgens Pijpers
Periode actief	midden jaren zestig-heden
Gallery	Gallery
Harmke Pijpers in de media Oeuvre Harmke Pijpers

Haar opvallende verschijning en eigen stijl zorgen ervoor dat Harmke Pijpers op straat al wordt nagekeken voordat ze op de televisie verschijnt. Maar het is haar opvallende en duidelijke stem die de meeste aandacht afdwingt en voor radioluisteraars direct herkenbaar is. Het grootste deel van haar mediacarrière bestaat uit radiowerk. Veel van de Nederlandse televisieprogramma’s kwalificeert ze als oninteressant, voorspelbaar en sloom. Het langst werkt ze bij de VPRO-radio; ze leert er met heel veel plezier het vak en raakt bekend. Maar hoewel ze de VPRO als “haar clubje”beschouwt, heeft “de linksigheid van de jaren zeventig” haar nooit kunnen bekoren; ze wordt door sommige van haar collega’s daarom gewantrouwd en is altijd een beetje een vreemde eend in de bijt gebleven. Ook haar “nette stem” valt aanvankelijk niet bij iedereen in de smaak. “Pas toen Adriaan van Dis op de televisie kwam, raakte netjes een beetje in, mocht ik vaker presenteren en…werd ik bekend”, aldus Pijpers. Haar ongeduld met de platgetreden paden in Hilversum en haar eigenzinnige manier van optreden hebben haar zowel voor- als tegenstanders opgeleverd. Haar bewonderaars bestaan uit zowel hoogopgeleid als laagopgeleid publiek; de laatste groep vindt haar vaak in eerste instantie een kakwijf, maar dan wel eentje waarom je bij nader inzien, kunt lachen.

Jeugd en eerste werkervaring

Als klein kind speelt Harmke Pijpers in Hilversum op een braakliggend terrein met wat moestuintjes waarop veel later het Mediapark zal verrijzen. In Harmkes jeugd staat er een afgedankte lichtblauwe autobus die dienst doet als tuinhuisje waarin ze veel plezier maar ook een angstig moment beleeft als ze door de verrotte vloer zakt. Ze herinnert zich de pony’s van de plaatselijke schillenboer die er rondlopen, waarvan er één veel later, duidelijk hoorbaar in de uitzending, een ruit bij Hilversum 3 intrapt.

Twee straten verder, thuis aan de Borneolaan luistert de kleine Harmke Pijpers samen met haar ouders en haar broer naar de radio. Haar vader, werkzaam bij Philips, heeft een oud legertoestel, uitgerust met ouderwetse radiolampen die vaak vervangen moeten worden, ongeschonden door de Tweede Wereldoorlog weten te krijgen. Pijpers heeft letterlijk warme herinneringen aan het zitten op dat toestel tijdens de rechtstreeks vanuit het Concertgebouw uitgezonden, zondagmiddagconcerten; klassieke muziek vindt ze als kind al prachtig. Op zaterdagavond gaan de kinderen in bad. Daarna, tijdens het avondeten luisteren vader en moeder naar het kunstprogramma Artistieke staalkaart en moeten de kinderen van hun ouders hun mond houden. Ze kunnen dan nog niet vermoeden dat hun dochter jaren later voor datzelfde programma zal gaan werken.

Na haar eindexamen MMS (Middelbare Meisjesschool) overweegt Pijpers naar het conservatorium te gaan. Ze speelt dwarsfluit en wil graag in een orkest maar ook de toneelschool lokt en journalist worden is ook een optie. Omdat ze niet kan kiezen en van mening is dat je honderd procent overtuigd moet zijn van je keus, hakt ze de knoop door en gaat ze bij de VARA aan de slag als secretaresse bij het programma Artistieke staalkaart. Ze heeft al gauw ideeën voor het programma en raakt aan de praat met verschillende programmamakers waaronder Jeanne van Munster. Wanneer de Engelse modeontwerpster Mary Quant in het land is, vraagt Jeanne aan Pijpers om haar te interviewen. Pijpers ondervraagt Mary Quant met een enigszins bekakt Engels accent, iets wat ze heeft overgehouden aan het vele luisteren naar BBC-radio thuis. Het interview, Pijpers' eerste, wordt uitgezonden in het vrouwenprogramma Op de koffie waarvan Jeanne van Munster eindredacteur is.

Als ze van de NRU het aanbod krijgt om productiewerk te doen voor een nieuw programma over amateuristische muziekbeoefening, houdt ze haar baantje bij de VARA voor gezien en gaat ze als freelancer aan de slag. Voor de NRU presenteert ze ook het internationale kunstprogramma Scala internationaal en het Holland Festival Magazine. Ze krijgt presentatietraining van Jaap Brand en Philip Bloemendal. Het muziekprogramma is geen succes en Pijpers krijgt van de opvolger van de NRU, de NOS, het aanbod om het programma, inmiddels omgedoopt tot Inzet zelf te gaan maken, samen met Bernard van Beurden en Hans Onno van den Berg.

Bij de VPRO (jaren zeventig en tachtig)

Ze stapt over naar de VPRO waar ze samen met Han Reiziger het muziekprogramma VPRO-maandag presenteert. Daarna begint ze ook met het maken van reportages voor het programma VPRO vrijdag, Nova Zembla en de actualiteitenrubriek Vandaag dit, morgen dat.. Ze presenteert de vrouwenprograma’s Permanent wave en de opvolger D.Colleté. Het feminisme van de jaren zeventig wordt in die programma’s kritisch gevolgd en zonodig wordt er stevig de draak mee gestoken. Daarnaast speelt Pijpers mee in allerlei hoorspelseries, een genre dat door Wim Noordhoek bij de VPRO nieuw leven wordt ingeblazen. Ze is Martijntje in de gelijknamige serie en speelt ook Martijntje’s moeder Yvonne. In de serie Piet Ponskaart speelt ze onder andere Piets Groningse hospita en met Ischa Meijer en Arend Jan Heerma van Vos doet ze improvisaties. Ze is een nuffige poedel in de serie De honden in het vrijdagavondprogramma Soeterijntheater. Ze doet allerlei imitaties o.a. van Neelie Smit-Kroes, de toenmalige minister van verkeer en waterstaat in de rubriek Waar een wil is, is een weg.

In 1972 begint ze met incidentele omroepbeurten voor de VPRO-televisie, maar pas in 1974 komt daar enige regelmaat in. De VPRO laat als eerste omroep de programma’s, een enkele uitzondering daargelaten, aankondigen door een omroepster buiten beeld. Pijpers' stem, reeds bekend door de radio, wordt bekend bij een nog grotere groep mensen. Pijpers, die inmiddels, samen met een grote groep freelance collega’s, sinds december 1975, parttime in vaste dienst is van VPRO-radio, is na de geboorte van haar dochter in 1979, al weer gewoon bij de radio aan het werk als ze verneemt dat ze haar freelance-werk als TV-omroepster niet kan voortzetten. Ze is verbijsterd als Arie Kleywegt, Directeur Televisie van de in die tijd toch als uitermate progressief bekend staande VPRO, haar meedeelt dat er al een vervangster is geregeld omdat men er van uitgaat dat Harmke, nu ze moeder is geworden, niet meer zal terugkeren. Na de geboorte van haar zoon in oktober 1981, wordt Pijpers, bijna 3 jaar later, door eindregisseur Fred van Dijk gevraagd om in te vallen. Het is een noodsituatie; er is niemand beschikbaar voor de uitzending van die zondag. In de wekelijkse redactievergadering, de volgende ochtend, zegt Cherry Duyns dat Fred van Dijk zijn zoektocht naar een nieuwe, en nog altijd niet gevonden, omroepster moet staken en dat ‘die stem van gisteravond’ moet blijven! Pijpers pakt het omroepen weer op en zal dat blijven doen tot 1999. Naast haar stem wordt ook haar improvisatietalent geprezen.

Inmiddels heeft de VPRO, na een succesvolle ledenwerfcampagne in 1984 de A-status bereikt. Om de aanzienlijke uitbreiding van de hoeveelheid radiozendtijd te vullen bedenkt Peter Flik Het gebouw, een tien uur durende rechtstreekse uitzending vanaf ’s ochtends 7 uur, vanuit een voormalig kantoorpand aan de overkant van de tot dan toe in gebruik zijnde behuizing van de VPRO. Het gebouw heeft ook een twee man sterke receptie die gedurende de hele dag de centrale presentatie verzorgt. Pijpers is een van de receptionisten en alvorens de gasten te verwijzen naar de afdeling waar de interviews zullen plaats vinden, voelt zij hen, ter inleiding, alvast op geheel eigen wijze aan de tand.

Mede door haar aanpak, groeit Het gebouw uit tot een spraakmakend programma. Ze maakt incidenteel ook buitenlandreportages; haar bezoek aan Berlijn op de dag van de val van de muur beschouwt ze als een hoogtepunt in haar carrière. Na op die bewuste ochtend, een paar uur te hebben gepresenteerd, vertrekt ze samen met Peter Flik naar Berlijn. Om één uur is ze in de uitzending te horen waar ze vanaf de Kurfürstendamm, verslag doet van de feestelijke gekte en in een telefooncel mensen uit Oost-Berlijn interviewt.

Verschillende opdrachtgevers (jaren negentig)

Begin jaren negentig komt ze in contact met programmamaker Ireen van Ditshuyzen met wie ze voor de RVU het televisieprogramma Uitstappen gaat maken. In het programma reist ze met mensen mee in het openbaar vervoer en voert ze geïmproviseerde gesprekken. Het programma wordt in 1995 genomineerd voor de Bronzen Luis maar krijgt geen vervolg. Daarna wordt ze één van de presentatoren van het dagelijkse televisiemagazine Middageditie, een samenwerkingsverband van VARA, VPRO en NPS. Voor de RVU maakt ze met TVDits de driedelige serie Arabische verkenningen die op het documentairefestival te New York wordt genomineerd. Nadat Het gebouw als gevolg van het omroepbrede streven naar meer horizontale programmering is opgeheven, presenteert Harmke voor VPRO-radio een aantal nieuwsprogramma’s. Sinds de oprichting in 1995 presenteert zij, als één van de vaste presentatoren, het Radio 1 journaal. Naast haar presentatiewerk voor VPRO-TV, spreekt Pijpers buitenbeeld commentaren in voor de NOS, Schooltelevisie en voor de RVU (o.a. Dossier weerwerk). Hoofdredacteur VPRO-televisie Hans Maarten van den Brink wil dat ze exclusief voor de VPRO werkt, maar stelt daar niets tegenover. Als Pijpers hem in een interview in Met het oog op morgen, een vlerk noemt, escaleert het conflict. VPRO-directeur Hans van Beers eist haar excuses op straffe van ontslag maar accepteert haar weigering en stemt er na een genoeglijk gesprek mee in dat Pijpers, die op dat moment al in gesprek is met de AVRO, zelf haar moment van vertrek bepaalt.

Pijpers en de 'vervlakking' van het medialandschap (1998-2006)

In 1998 besluit ze in te gaan op een interessant aanbod dat Kees van Twist haar namens de AVRO doet. Samen met TVDits maakt ze voor de AVRO de televisieprogramma’s Nederland volgens Pijpers en Pijpers pakt uit. Daarna presenteert ze het semi-live programma Tien lastige vragen en het wekelijkse kunstprogramma Opium. Voor AVRO-radio presenteert ze in die tijd ook de radioversie van Opium en het actualiteitenprogramma 1 op de middag. Daarnaast presenteert ze ook altijd nog, inmiddels niet meer als gedetacheerde werknemer van de VPRO, als freelancer, het Radio 1 journaal. Aan haar bezigheden voor de AVRO komt een eind wanneer eind 2002 haar contract niet wordt verlengd. Ad ’s-Gravesande deelt haar mee, ondanks zijn enthousiasme over door haar ingediende programmavoorstellen, geen emplooi meer voor haar te hebben. Zoals ook in een Volkskrant interview door hem uiteengezet, gaat de AVRO naar een andere zender en voor het programmapakket en het publiek van die zender is Pijpers, naar zijn oordeel, “niet volks genoeg”. Ze legt zich naast de presentatie van het Radio 1 journaal, toe op het voorzitten van congressen in het land.

Het Radio 1 journaal besluit een andere koers te gaan varen en Harmke die er nog altijd de vrijdagochtend aflevering presenteert, krijgt door de toenmalige hoofdredacteur Jan Mom de wacht aangezegd. Het Radio 1 journaal wenst, omwille van de concurrentie, gehoor te geven aan de wens van de STER-inkopers en gaat over op zogeheten horizontale presentatie. Dat wil zeggen: iedere dag dezelfde presentator op dezelfde tijd, zodat de STER-inkopers exact weten welk publiek er wanneer luistert zodat de reclamespotjes daarop kunnen worden aangepast. Pijpers krijgt te horen dat zij te opvallend is en zal worden vervangen door een mannelijke presentator “die we niet zo goed vinden maar die niet opvalt”. In ruil voor de vrijdagochtenddienst krijgt ze de zaterdagmiddagaflevering te presenteren maar zij weet dan al dat die zendtijd op den duur zal verdwijnen ten faveure van de sportprogramma’s.

Als zij zomer 2005 het aanbod krijgt om één van de gezichten van de commerciële zender Talpa te worden, hoeft ze dan ook niet lang na te denken. Samen met Beau van Erven Dorens presenteert ze, tot verrassing van menigeen, het nieuws, sport en entertainment programma NSE. Het Talpa-publiek weet haar verslaggeving van het entertainmentwezen (met veel understatement en ironie) niet te waarderen en krijgt ook niet de tijd om daar aan te wennen omdat er constant, op zoek naar de gunst van de kijker, aan het programma gesleuteld wordt. Wat er van overblijft is naar het oordeel van Pijpers, een slap en zouteloos aftreksel van het oorspronkelijke programma. Wanneer het entertainmentnieuws uit het programma verdwijnt, wordt Pijpers nog even verslaggever, maar NSE loopt niet lang meer. April 2006 sneuvelt de hele zender.

Bij BNR: (2007-heden)

Hoewel noodgedwongen thuis, prijst Pijpers, die al lange tijd vermoeidheidsklachten heeft, zich gelukkig met de rust wanneer zomer 2006 blijkt dat ze diabetes heeft. Als ze in 2007 weer op krachten is gekomen gaat ze bij de commerciële nieuwszender BNR (Business Nieuws Radio) aan de slag. Hoewel ze een groot voorstander is van de publieke omroep, ergert ze zich naar eigen zeggen aan het feit dat de publieke omroep onvoldoende doet waarvoor zij staat en zich in plaats daarvan, op kosten van de belastingbetaler, gedraagt als een commerciële omroep.

BNR gaat de concurrentie aan met de publieke omroep en Pijpers, die op dat moment al jaren een trouwe BNR-luisteraar is en geniet van het hoge tempo zonder muziek in plaats van de "suffe praatje-plaatje programma’s" van de publieke omroep, wil daar graag bij helpen. Ze presenteert er vanaf najaar 2007, om de week, het dagelijkse programma De frontlinie, over politiek, actualiteit maar ook kunst, cultuur en met altijd veel discussie. Ten gevolge van de financiële crisis en de daarmee gepaard gaande inkomstendaling, worden in april 2009 alle niet primetime programma’s, waaronder ook De frontlinie, wegbezuinigd. Pijpers presenteert sinds april 2009 het wekelijkse programma Denktank, over wetenschap en innovatie. Vanaf augustus 2010 presenteert ze ook het wekelijkse programma Gezond over gezondheidszorg.

Prijzen en onderscheidingen

• Marconi Award in 1997 en 2002.
• Radiobitches Oeuvre Award 2010