Lingo

Periode	1989-2014, 2019-2020
Beschikbaar in archief	Beeld en Geluid
Genre	Spelprogramma
Decennia	1980-1989, 1990-1999, 2000-2009, 2010-2019, 2020-2029
Medium	Televisie
Aanvullende informatie	Vormgeving
Trivia	Trivia

Op 5 januari 1989 wordt dit oorspronkelijk Amerikaans spelprogramma voor het eerst in Nederland uitgezonden. Aanvankelijk heeft niet iedereen vertrouwen in het format. Producenten Pieter van Huystee en Harry de Winter sluiten zelfs een weddenschap af of Lingo de honderd afleveringen wel of niet zal halen (Pieter denkt van wel, Harry van niet). Het programma wordt echter meteen een groot succes en de honderd afleveringen worden met gemak gehaald. Uiteindelijk worden er duizenden afleveringen uitgezonden. De frequentie van de uitzendingen is in de loop der jaren toegenomen: Het programma wordt aanvankelijk wekelijks uitgezonden maar na een paar seizoenen al op alle werkdagen en later ook op zaterdagavond. Lingo is het langst lopende dagelijkse spelprogramma op de Nederlandse televisie.

Het spel

In het programma krijgen teams maximaal 5 pogingen om een woord te raden en juist te spellen. Dit is te vergelijken met het spel Mastermind, maar met letters in plaats van kleuren. Als het woord geraden is, mag het team twee ballen uit de ballenbak pakken en het getal dat erop staat voorlezen. Dit getal wordt weggestreept van de lingokaart. Het doel is om zo een horizontale, verticale of diagonale rij te vormen, een zogenaamde lingo. Naast de cijferballen zitten er een aantal kleurballen in de bak. Bij het trekken van een rode bal gaat de beurt naar de tegenpartij. Als de drie groene ballen worden getrokken, wint het team de jackpot, die oploopt bij elk geraden woord. De jackpot wordt in 1990 geïntroduceerd.

Het spel verandert in de loop der jaren. Bij de overgang van de VARA naar de TROS in 2000 worden de uitzendingen korter en krijgt de Postcode Loterij bovendien ruimte om uitslagen bekend te maken. Dit zorgt ervoor dat de spelrondes korter worden. Sinds 2002 wordt Lingo met zesletter woorden gespeeld. De zesletter woorden worden in 2001 al geïntroduceerd in Zaterdagavond Lingo. In 2002 wordt ook voor het eerst een tienletter woord ingesteld die tussen de gebruikelijke vijf- en zesletter woorden geraden kan worden voor extra prijzengeld.

Vanaf 6 februari 2011 wordt Lingo dynamischer. De reeds bekende vijf-, zes-, en zevenletter spellen worden door elkaar gespeeld en er wordt zelfs een achtletter spel geïntroduceerd. Het decor is groter gemaakt en het aanwezige publiek komt voor het eerst in beeld. Een week lang spelen bekende Nederlanders het spel om de nieuwe stijl in te luiden.

De finale

Nog steeds is "Staat niet op de kaart" de bekendste uitroep uit het programma. Dit komt uit de finale, waar het de bedoeling is om zo min mogelijk ballen te trekken (aantal wordt bepaald door het zo snel mogelijk raden van een woord), want het team mag geen lingo vormen. Als het team dan een bal trekt waarvan het desbetreffende getal niet op de kaart staat, roept de presentator "Staat niet op de kaart", waarna het lingoveld zich met smileys vult. Inmiddels is deze finale er niet meer. De finale ondergaat evenals het basisspel meerdere aanpassingen. Oorspronkelijk bepaalt het aantal pogingen om een woord te raden het aantal ballen dat getrokken moet worden. Iedere bal heeft een nummer dat van de kaart wordt gestreept. Er is ook een gouden bal die het trekken van de overige ballen kwijtscheldt. Het prijzengeld verdubbelt per geraden woord. De kandidaten krijgen per woord de keus om te stoppen en het geld mee te nemen of door te spelen. Tot 2000 mogen kandidaten die in de finale het prijzengeld mislopen de volgende aflevering opnieuw meedoen. In 2001 wordt in Zaterdagavond Lingo voor het eerst een nieuw finalespel gespeeld: de kandidaten moeten binnen drie minuten zeven woorden raden om het prijzengeld te winnen. Vanaf 2002 moeten zeven woorden van zes letters worden geraden. In 2006 keert de Lingokaart terug in het finalespel. Het aantal geraden woorden bepaalt nu het aantal te trekken ballen in een poging om Lingo te halen en geld te winnen. Het trekken van een zilveren bal biedt de kandidaten de keuze om de helft van het prijzengeld mee naar huis te nemen of door te spelen.

Einde bij de publieke omroep

In oktober 2006 is het even onzeker of het populaire programma blijft bestaan. Net-coördinator Ton F. van Dijk geeft aan dat het spel te veel oudere kijkers trekt. Het eventuele stoppen van Lingo krijgt veel media aandacht en zelfs premier Balkenende doet er een uitspraak over. RTL4 laat weten het spel over te willen nemen als het bij de publieke omroep moet verdwijnen. Dit blijkt uiteindelijk niet nodig te zijn. De TROS geeft aan het spel te behouden en onderzoekt mogelijkheden om het aan te passen zodat het een breder publiek trekt. In 2013 verhuist Lingo naar Nederland 2 en verliest het programma veel kijkers aan het gelijktijdig geprogrammeerde De wereld draait door op Nederland 1. In januari 2014 wordt nog het vijfentwintigjarig bestaan gevierd, maar de tegenvallende kijkcijfers leiden er uiteindelijk toe dat Lingo verdwijnt van de Nederlandse tv. Op 2 oktober 2014 is de laatste uitzending. Maar zoals Lucille Werner in haar slotwoord al aangeeft, of Lingo niet toch nog terugkomt valt te bezien.

In 2019 keert Lingo terug bij SBS6, maar stopte alweer in 2020.

Makers

Presentator Robert ten Brink (1989-1992), François Boulangé (1992-2000), Nance (2000-2005), Lucille Werner (2005-2014), Jan Versteegh (2019-2020)

Presentator Postcode Loterij Gaston Starreveld (2004)

Commentaar Wim van Putten (2004-2008), Jan Peter Pellemans (2009)

Regisseur Frans Meiland (1989-2000), André Kaptijn (1991-1992), Geert Popma (1994), Dirk-Jan van Heusden (2001-heden), Rolf Engel (2004-2005), Yvonne Franken (2005-heden)

Vormgever Wendy Roubroeks (1997-2000)

Decorontwerp Gonny Stoffers (1989), Nick de Weerd (1993), Roel Schneemann (1997-2000)

Componist Craig Palmer (1989-2000)

Productie Yvonne Dahlhaus (1991-1992), Adé Ong (1992), Boudewijn van Schaik (1994), Evertjan de Rooij (1997-1999), Anton Smit (1998), Friedwart Barfod (1999-2000), Alma de Haan (2000), Alma Oldert (2001), Jennifer Halfhide (2004), MIriam van Heukelom (2004-2014), Wouter Sessink (2005), Wik Becker (2005-2014), Annette Heerkens (2009)

Productieleider Hans de Bruin (1991)

Uitvoerend producent Marianne Plukker (1998-2001), William Hoes (1998-2000), Philip Woldringh (2001), Nelsje Musch (2004), Els Rientjes (2004), Monique Visser (2004-2005), Barbara Coronel (2005-heden)

Eindredacteur François Boulangé (1989-1992), Pieter van Huystee (1989), Rinus Spoor (1989-1992), Kathleen Warners (1994), Adé Ong (2001-2005), Olaf van Paassen (2005-heden)

Redacteur Arno de Keizer (1992-1994), Yvonne Fransen (1997-1999), Nelleke Koen (1997), Kees Groenewoud (2000), Eppo van Nispen (2000)

Producent Harry de Winter (1989-1999), Freddy Groot (1989-1991), Frank de Jonge (1999-2009), Lennart Pijnenborg (2009-2014)

IDTV

VARA (1989-2000) TROS (2000-2014) SBS6 (2019)

---