Fokke Duetz: verschil tussen versies
| Regel 23: | Regel 23: | ||
Fokke Duetz is opgeleid in de Schildersklasse van de Haagse Academie en vanaf 1930 (of 1929) aan de Kunst Gewerbe Schule in München. Daar krijgt hij les van prof. Pretorius. Hij volgt ook het vak theatergeschiedenis want hij wil theaterontwerper worden. Als Hitler in 1933 aan de macht komt, keert Duetz weer terug naar Den Haag. Hij doet enige ervaring op met decorontwerp als assistent van Karel Bruckner bij de Haagse schouwburg (als vrijwilliger). Voor de oorlog werkt hij kort in de reclame, maar dat bevalt hem niet. | Fokke Duetz is opgeleid in de Schildersklasse van de Haagse Academie en vanaf 1930 (of 1929) aan de Kunst Gewerbe Schule in München. Daar krijgt hij les van prof. Pretorius. Hij volgt ook het vak theatergeschiedenis want hij wil theaterontwerper worden. Als Hitler in 1933 aan de macht komt, keert Duetz weer terug naar Den Haag. Hij doet enige ervaring op met decorontwerp als assistent van Karel Bruckner bij de Haagse schouwburg (als vrijwilliger). Voor de oorlog werkt hij kort in de reclame, maar dat bevalt hem niet. | ||
In 1940 beland Duetz bij [[Cinetone]] aan de Duivedrechtsekade. In dienst van dat bedrijf is hij art-director voor een aantal Nederlandse films van | In 1940 beland Duetz bij [[Cinetone]] aan de Duivedrechtsekade. In dienst van dat bedrijf is hij art-director voor een aantal Nederlandse films van onder andere [[Gerard Rutten]] en [[Joop Geesink]]. In 1952 werkt hij ook als decorontwerper bij de naast Cinetone gelegen animatiestudio van Joop Geesink. Voor Cinetone werkt Duetz samen met Jaap Penraat aan een serie zogenoemde Triangle films die op de Amerikaanse televisie vertoont worden onder de titel [[Secret file USA]]. Dit zijn films van een half uur over een Amerikaanse spion (gespeeld door Robert Alda) die door heel Europa boeven vangt, diplomaten beschermt en spionnen ontmaskert. Ze maken zesentwintig afleveringen in zesentwintig weken onder regie van Arthur Dreyfuss. De regisseur zegt grinnikend tegen een journalist van het Vrije Volk (18-3-1954); " Nog nooit een art-director gezien zonder moeilijkheden. Nou heb ik er twee, hebben wij dus dubbele moeilijkheden". Duetz en zijn oudste zoon figuren in enkele afleveringen. | ||
===Zwart en Duetz=== | ===Zwart en Duetz=== | ||
Versie van 3 mrt 2017 14:44
| Naam | Fokke Jonker Duetz |
| Geboren | Ambarawa (Indonesië), 10 februari 1910 |
| Gestorven | Bussum, 2 oktober 1989 |
| Functies | Decorontwerper |
| Bekend van | decors van Pension Hommeles, Saint Germain des Prés, Maigret |
| Periode actief | 1955 - 1980 |
| Werkt samen met | Peter Zwart, Peter Koen, Willy van Hemert, Walter van der Kamp |
| Gallery | Gallery |
Fokke Duetz in de media Oeuvre Fokke Duetz | |
Na een aantal jaren als artdirector bij Cinetone, wordt Fokke Duetz in 1954 decorontwerper bij de NTS. De eerste jaren werkt hij samen met Peter Zwart, samen zijn ze tot eind jaren vijftig verantwoordelijk voor bijna alle decors op televisie. Als de afdeling decorontwerp groeit, specialiseert Duetz zich in stijldecors. Hij werkt tot 1980 aan historisch dramaproducties en eenakters.
Opleiding en Cinetone
Fokke Duetz is opgeleid in de Schildersklasse van de Haagse Academie en vanaf 1930 (of 1929) aan de Kunst Gewerbe Schule in München. Daar krijgt hij les van prof. Pretorius. Hij volgt ook het vak theatergeschiedenis want hij wil theaterontwerper worden. Als Hitler in 1933 aan de macht komt, keert Duetz weer terug naar Den Haag. Hij doet enige ervaring op met decorontwerp als assistent van Karel Bruckner bij de Haagse schouwburg (als vrijwilliger). Voor de oorlog werkt hij kort in de reclame, maar dat bevalt hem niet.
In 1940 beland Duetz bij Cinetone aan de Duivedrechtsekade. In dienst van dat bedrijf is hij art-director voor een aantal Nederlandse films van onder andere Gerard Rutten en Joop Geesink. In 1952 werkt hij ook als decorontwerper bij de naast Cinetone gelegen animatiestudio van Joop Geesink. Voor Cinetone werkt Duetz samen met Jaap Penraat aan een serie zogenoemde Triangle films die op de Amerikaanse televisie vertoont worden onder de titel Secret file USA. Dit zijn films van een half uur over een Amerikaanse spion (gespeeld door Robert Alda) die door heel Europa boeven vangt, diplomaten beschermt en spionnen ontmaskert. Ze maken zesentwintig afleveringen in zesentwintig weken onder regie van Arthur Dreyfuss. De regisseur zegt grinnikend tegen een journalist van het Vrije Volk (18-3-1954); " Nog nooit een art-director gezien zonder moeilijkheden. Nou heb ik er twee, hebben wij dus dubbele moeilijkheden". Duetz en zijn oudste zoon figuren in enkele afleveringen.
Zwart en Duetz
De producent van één van die films Karel van Lochem introduceert Duetz bij de televisie en regelt een gesprek met Arie van den Dool en Peter Zwart. Mogelijk kennen Zwart en Duetz elkaar al eerder via Toonder Studio's en/of Cinetone waar zij beide werken begin jaren vijftig. Duetz treedt in maart 1955 in dienst bij de NTS als decorontwerper. Hoewel Duetz door zijn ervaring met de Amerikaanse televisiefilms wel wat gewend is, schrikt hij in eerste instantie als hij Studio Vitus en Studio Irene ziet met al die grijs-grauwe schotten op die kleine vloertjes. Maar juist in die beperking ziet hij een uitdaging.
Duetz en Peter Zwart zijn enkele jaren de enige twee decorontwerpers bij de NTS en werken regelmatig samen aan uitzendingen. Hun namen prijken elke uitzending op de aftitelrol en ook in de televisierecensies worden ze bijna altijd genoemd. De uitzendingen waren nooit vlekkeloos en op de acteurs was altijd veel aan te merken, maar de decors waren dan in ieder geval prachtig is de teneur van de televisierecensenten in de jaren vijftig.
Mies Bouwman beschrijft in De Telegraaf (2-3-1956) hoe de twee ontwerpers te werk gaan. Van alle bestaande praktikabels, wanden, trappen en andere grote decorstukken zijn miniaturen gemaakt. Zwart en Duetz gaan eerst zitten puzzelen met die blokjes, tekenen dan een plattegrond, een vooraanzicht en een aantal shots voor de regisseur. Naast de wensen van de regisseur moeten ze ook rekening houden met de beperkte ruimte in Studio Irene en Studio Vitus, bewegingsmogelijkheden voor acteurs, cameramensen en microfoonhengels. Ze steken zelf ook de mouwen uit de handen als het nodig is, zo schilderen ze zelf regelmatig de achterdoeken.
In hetzelfde artikel schetst Bouwman ook de verschillen in uiterlijk en karakter van Duetz en Zwart. Zwart is de ruwe bonk met woeste haardos die als het nodig is flink kwaad kan worden. Duetz is de gentleman van goede komaf, altijd diplomatiek en voorkomend. Ondanks die verschillen kunnen ze het goed met elkaar vinden.
Eind 1956 is Zwart vanwege een maagbloeding enkele maanden aan het ziekbed gebonden, waardoor Duetz er alleen voor staat. In een interview in De Telegraaf (23-1-1957) is te lezen dat hij voor minstens vier televisiespelen per week een decor moet verzorgen, dat zijn vaak decors met meerdere sets. Het is dus toveren om alle decors op tijd op de beschikbare 170 vierkante meter studioruimte te krijgen. Maar, zegt hij: "Juist het puzzelen maakt dit werk zo plezierig en interessant."
De regisseurs worden steeds ambitieuzer. Voor de televisiebewerking van Jane Eyre door Peter Koen in 1958 zijn maar liefst veertien sets nodig. Deze enorme productie moet in een dag opgebouwd worden in Studio Vitus en de naast gelegen Studio 3 door een ploeg van veertien bouwers. Duetz goochelt met de ruimte: hij plaatst de schouwen op wieltjes, verzint draaiende boekenkasten, wanden en panelen met afneembare gordijnen en draperieen. De changementen vinden plaats tijdens de filminlassen van enkele minuten.
De eerste drie jaar bij de NTS ontwerpt Duetz naar eigen schatting een kleine 2.000 decors (De Telegraaf, 7-5-1958). Dat het werk van de decorontwerpers, inmiddels versterkt met Cor Hermeler bij publiek en critici in de smaak valt blijkt ook uit het juryrapport van de eerste 'TV Oscars', een prijs ingesteld door Erik de Vries en het Prins Bernhardfonds. De jury is van mening dat de decorontwerpers "vaak met eenvoudige hulpmiddelen, suggestieve, geestige en artistiek voortreffelijke toneelomgevingen weten te scheppen" (Het vrije volk, 4-10-1958).
Groei van de afdeling
Zwart werkte voorheen thuis of in de studio, maar als Duetz erbij komt, krijgen de heren een eigen atelier en een ruimte voor decorbesprekingen in een villa vlakbij Studio Irene (Zusterhuis 'De instuif' of ook wel het Maagdenhuis genoemd). Jan Jonker slaat de rekwisieten op zolder op. Later komen er nog twee grafisch ontwerpers Cor Hermeler en Jan van der Does onder leiding van Zwart en Duetz. In 1956 verhuist de afdeling Ontwerp naar de naastgelegen Ambachtsschool, waar de afdeling kan gaan groeien.
Het werk eist zijn tol aan de decorontwerpers. Begin 1959 hebben zowel Duetz en Zwart te veel hooi op hun vork genomen en zijn met ziekteverlof. Het wordt duidelijk dat uitbreiding van de afdeling nodig is. Er komen enkele grafici bij, terwijl Hermeler en Van der Does de overstap maken naar decorontwerp. Er worden nieuwe ontwerpers aangenomen: Massimo Götz, Hans Chr. van Langeveld en Roland de Groot, daarnaast zijn er nog freelancers zoals Weynand Grijzen en Wim Bijmoer die bij kunnen springen.
Vanaf 1964 groeit de afdeling opnieuw heel sterk, net als de NTS als geheel. Zwart en Duetz zijn beide niet erg geinteresseerd in managementtaken, overleg en procesbeheersing en laten die taken grotendeels over aan Jan van der Does die daar meer plezier in heeft. Met de schaalvergroting verdwijnen op den duur ook de persoonlijke relaties met regisseurs en decorbouwers, de romantiek van van het pionieren is voorbij. Daarnaast wordt de organisatie steeds bureaucratischer, iets waar de decorontwerpers van het eerste uur lastig aan kunnen wennen, maar Duetz handhaaft zich dankzij zijn diplomatieke houding en ziet ook de voordelen van de groei. Je kan in dezelfde tijd een veel groter decor realiseren en decorbouw heeft allerlei gespecialiseerde vakgroepen tot bechikking, zoals een smederij of bijvoorbeeld een pottenbakker.
Met de groei van de afdeling valt de noodzaak van generalistisch werken weg, Duetz specialiseert zich op historisch drama, stijldecors. Een aantal grote producties waar hij aan werkt:Ritmeester Buat, Boeken der kleine zielen, De klop op de deur, Uilenspiegel, Boerin in Frankrijk, Karakter en De koperen tuin. Duetz is wel bezorgd over de toekomst van dit soort productie, omdat dat er steeds vaker gefilmd wordt op bestaande locaties. Dat is voordeliger dan een compleet decor nabouwen in de studio.
Duetz meent dat een decorontwerper nooit de kunstenaar uit mag hangen, de functionaliteit van het decor staat voorop. Het ontwerpen vereist volgens hem ook een hoop vakkennis; hoe de schotten aan elkaar bevestigd zijn, hoe een achterwand geschilderd moet worden, hoe een trap in elkaar zit. Die praktische kennis behoedt een ontwerper om een ontwerp te maken dat te kostbaar of ingewikkeld is om te realiseren. Duetz ziet het als een groot voordeel dat hij in de eerste jaren alles zelf moest doen, van ontwerp, tot werktekening tot helpen met de bouw, decoratie en changementen.
Pensionering
Op 1 april 1975 gaat Duetz met pensioen. Dat wordt gemarkeerd door een receptie bij de NOS en een tentoonstelling van zijn decorontwerpen en vrije werk in 't Spant in Bussum.
Na zijn pensionering blijft Duetz een paar jaar als free-lancer werkzaam voor de NOS en ontwerpt hij per jaar nog zo'n tien decors voor uiteenlopende televisieprogramma's. In een interview uit 1975 zegt hij: "Met het televisiebedrijf ben ik zo vergroeid dat ik het werkelijk verschrikkelijk had gevonden wanneer ik van de ene op de andere dag voorgoed thuis had moeten zitten. Ik doe dit werk nog met even groot plezier als destijds in 1954."
Als hij niet aan een decor werkt is hij aan het schilderen, aquarelleren of tekenen. In tegenstelling tot zijn decors die altijd functioneel moeten zijn, kan hij hier zijn fantasie de vrije loop laten. Duetz is opgevoed in een gereformeerd gezin, maar na de oorlog zetten hij en zijn vrouw alle religieuze dogma's overboord. Ze verdiepen onder andere in reïncarnatie, maar verbinden zich nooit aan een bepaalde geloofsgroep. Hun persoonlijke geloof- en levensovertuiging verwerkt Duetz in mystiek realistische schilderingen.
Collectie Fokke Duetz
Het archief van Duetz wordt beheerd door het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en (een selectie daaruit) is te bekijken in de Gallery.
