NOS

NOS logo

Naam	Nederlandse Omroep Stichting
Oprichting	1969
Directeur	Jan de Jong (algemeen), Geert Hofman (zakelijk)
Leden	Niet ledengebonden
Huidige Zenders	Nederland 1, Nederland 2, Nederland 3, Radio 1, Radio 2, 3FM, Radio 4, Radio 5
Omroep Status	Niet van toepassing
Aanvullende informatie	Televisievormgeving NOS in jaartallen
Externe info	officiële site

Ontstaan

In mei 1969 treedt de Omroepwet in werking en vanaf dat moment zijn de NRU en de NTS met hun bestaande taken ondergebracht in één stichting: de Nederlandse Omroep Stichting. De NOS mag zelfstandig programma's produceren om de toegewezen zendtijd op radio en tv te vullen met een algemeen programma. De nadruk ligt op de nieuwsvoorziening en de programma's die zich lenen voor een gezamenlijke aanpak.

Naast een zendgemachtigde is de NOS ook een facilitair bedrijf dat voor de omroepverenigingen alle technische en programmafaciliteiten verzorgd. De beschikbare budgetten, manuren, tijd en materialen worden naar ratio verdeeld onder de omroepvereningingen. Zij hoeven in feite niet te betalen voor de faciliteiten van de NOS.

NOS en NOB

De mediawet van 1987 bepaalt dat de facilitaire tak van de NOS vanaf 1 januari 1988 wordt ondergebracht in de commerciële onderneming Nederlands Omroepproductie Bedrijf (NOB) . Het NOB beheert de studio's, technische apparatuur, fonotheek en bandenarchief, technisch personeel, koren en orkesten.

NOS en NPS

Vanaf 1990 zijn er met regelmaat wijzigingen in de Mediawet. De komst van commerciële omroepen, dalende STER inkomsten maken veranderingen noodzakelijk. Een wijziging van de Mediawet in 1995 bepaalt een sterkere onderscheiding van de commerciële omroepen, onder andere door duidelijke profielen voor Nederland 1, 2 en 3. De NOS wordt gesplitst in twee afzonderlijke organisaties: de Nederlandse Omroep Stichting (NOS) en de Nederlandse Programma Stichting (NPS). De NOS nieuwe stijl bestaat uit twee onderdelen. Een dienst radio en televisie die programma's maakt op het gebied van nieuws, sport en evenementen en een ondersteunende dienst die zich bezighoudt met bestuurlijke taken en kwesties die de publieke omroep betreffen.

NOS en NPO

In 1998 wordt het NOS-bestuur omgevormd in een Raad van Toezicht. Een driekoppige Raad van Bestuur krijgt de dagelijkse leiding over de publieke omroep en de ondersteunende dienst voor de bestuurlijke taken valt daar rechtstreeks onder. Sinds 2002 is er een duidelijker scheiding tussen de bestuurlijke organisatie van de Nederlandse Omroep Stichting en de uitzendgerechtigde NOS. De Raad van Bestuur ging voortaan door het leven als Publieke Omroep. De programmadienst opereert geruime tijd onder de naam NOS RTV en behoudt die naam tot de invoering van het nieuwe logo met de rode O in november 2005. Daarna wordt de toevoeging RTV geschrapt en verandert de naam in NOS. In 2007 verandert de Publieke Omroep haar naam in NPO, Nederlandse Publieke Omroep.

Bron: website NOS

De ontwikkeling van de vormgeving van de NOS

Programmering 1966-1979

Omroepster Jantine de Jonge kondigt het eerste NTS programma in het Overgangsbestel aan. Actualiteitenmagazine Monitor geeft uiting aan het doel via televisie ‘informatie van allerlei aard te bieden zonder een groot beroep op de verwerkingscapaciteit van de kijker te doen’. Korte reportages worden afgewisseld met sportberichten en de serie Flipper. Ter viering van vijftien jaar televisie maakt men via satelliet contact met het Amerikaanse televisiestation CBS. Europese beelduitwisseling in het Eurovisie project heeft zich al bewezen. Transatlantische satellieten Telstar en Early Bird brengen Amerikaans nieuws in de Nederlandse huiskamers. ‘The race into space’ kluistert miljoenen aan de buis. ‘Apollo Henkie’ Terlingen en Hugo van Rhijn begeleiden Neil Armstrong naar de maan.

Binnenlands nieuws is niet minder spannend met Molukse treinkapingen en de Lockheed-affaire. Carel Enkelaar en Dick Simon bouwen het op instigatie van Jan Willem Rengelink ontstane NTS Journaal, met bescheiden middelen uit. Frits Thors, Harmen Siezen en Joop van Zijl geven het programma een gezicht. Successen van Ard en Keesie, Sjoukje en Joan, en Feyenoord en Ajax dragen ontegenzeggelijk bij aan de ontwikkeling van Nederlandse televisie. Karakteristieke stemmen van Herman Kuiphof, Koen Verhoeff en Theo Reitsma begeleiden de Nederlandse sporthelden. Chef Bob Spaak bouwt Studio Sport uit tot een nationaal instituut.

Televisiejournalistiek is tot wasdom gekomen; actualiteitenrubrieken worden paradepaarden van de omroepverenigingen. De NOS levert met Scala achtergronden bij het nieuws. Den Haag Vandaag geeft een dagelijkse parlementaire analyse. Het accent in Panoramiek ligt op buitenlands nieuws. Meest populair blijkt Van gewest tot gewest, dat regionaal nieuws brengt. W.L Brugsma becommentarieert en discussieert er op los in Persoonlijk, Frontaal, Informeel en 1 op zondag.

Laatstgenoemde biedt een lichtzinnige kijk op cultureel maatschappelijke ontwikkelingen. Het kunstzinnige programmapalet is sowieso breed. Actualiteiten uit de kunstwereld worden behandelt in Uit de kunst. De kunstminnende leek kijkt het scholende Openbaar kunstbezit. Amateurs-actief toont reportages over amateuristische kunstbeoefenaars. Professioneler is de bijdrage van NOS radio-orkesten in Toonbeeld. Regisseurs als Pieter Verhoeff en Jonne Severijn portretteren prominente kunstenaars in Beeldspraak.

De in de Omroepwet besloten ‘ontmoetingsopdracht’ krijgt gestalte. Verschillende bevolkingsgroepen en denkrichtingen staan centraal in Denkbeeld en Zienswijze. De positie van de vrouw komt aan bod in het emancipatoire Dames gaan voor en Ot…en hoe zit het nou met Sien. De NOS bewijst met Pipo de Clown, Ti-ta tovenaar, Paulus de Boskabouter en De Fabeltjeskrant de kracht van kindertelevisie. Vanaf 1976 maken we bovendien kennis met de Nederlandse toevoegingen Tommie, Ieniemienie en Pino aan het Amerikaanse Sesamstraat.

1980-1988

In 1981 viert de NOS het 25-jarig bestaan van het Journaal. Ter gelegenheid daarvan wordt gestart met uitzendingen van het Jeugdjournaal, gepresenteerd door Leontien Ceulemans, Marga van Praag, Leoni Jansen en later Robert ten Brink. Het programma blijkt niet alleen een succes onder de jeugd: ouderen en slechthorenden kijken graag vanwege de ondertiteling. Onder leiding van Ed van Westerloo heeft het ‘grote mensen’-Journaal het druk met verslaggeving rond krakersrellen, de inhuldiging van Koningin Beatrix en de staatsgreep in Suriname.

De NOS is zelf wereldnieuws in april 1980. Ondanks druk van de regering van Saoedi-Arabië, wordt de film Dood van een prinses van de Britse cineast Anthony Thomas uitgezonden. Het verhaal over de executie van een Arabische prinses wegens overspel, wordt gezien als een belediging voor het land en de Islam. ‘Seksuele vrijheid’ is ook op nationaal niveau reden tot controverse rond de NOS. Verbeelding van het thema in het feministische Ot…en hoe zit het nou met Sien?, kent een ‘pornografisch karakter’. Programmering van de aflevering op de vroege zondagavond is ongelukkig.

Zondagmiddag om twaalf uur verschijnt Het Capitool, waarin belangrijke nieuwsfeiten worden toegelicht. Joop van Thijn, Herman Wigbold en W.L. Brugsma presenteren dit programma. Brugsma discussieert in Panoramiek met Henry Kissinger. Amerika-correspondent Charles Groenhuijsen voelt president Ronald Reagan aan de tand. Sprekershoek biedt het Nederlands kijkpubliek de mogelijkheid het hart te luchten. Individuen en organisaties als naturistenzwemvereniging Puur Natuur of vrouwenschaakclub Chesspot, kunnen aandacht vragen voor hun problemen.

Crisis binnen Studio Sport ontstaat als programmadirecteur Carel Enkelaar de redactie negeert in de opvolging van de vertrokken Bob Spaak. Niet Theo Reitsma maar [[Kees Boerhout wordt de nieuwe chef sport. Kees Jansma stapt op, Mart Smeets beledigt de NOS-leiding in een interview. Voor straf mag hij niet naar de Olympische Spelen in LA. Succesvol is hij echter als eindredacteur van de succesvolle Olympische ontbijtshow met presentator Koos Postema. Regisseur Martijn Lindenberg levert vakwerk af tijdens de grootse tv-operaties rond de Elfstedentochten. Voor zijn regie van het wielrennen tijdens de Spelen in LA, ontvangt hij de Sports Emmy Award.

Televisiecritici kennen de Nipkowschijf toe aan de afdeling Culturele Programma’s. Woensdagavond cultuuravond ziet Nederland C, een programmapakket over kunst en cultuur uit binnen en buitenland. Cox Habbema en Cees van Ede presenteren het programma dat in Omnibus met Theo Stokkink, een actueel broertje kent. Filmnieuws krijgt zijn plaats in Cinevisie, onder regie van Ruud van Gessel. Maatschappelijke vraagstukken stonden centraal in drama producties waaraan Dick Walda en Jonne Severijn een belangrijke bijdrage leveren.