Hilversum 3
| Naam | Hilversum 3 |
| Eerste uitzenddag | 11 oktober 1965 |
| Aanvullende informatie | gaat op 1 december 1985 verder als Radio 3 |
Hilversum 3
Hilversum 3 is de naam van de Nederlandse publieke radiozender die tussen 1965 en 1985 in de lucht is. Na de zenderkleuring in 1979 wordt het station in 1985 omgedoopt in Radio 3, dat in 1994 verder gaat als Radio 3FM. Vanaf 2003 heet de zender kortweg 3FM. De zender opereert vanaf augustus 2014 onder de naam NPO 3FM.
Opening van de zender
Minister Maarten Vrolijk van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk opent de zender op maandag 11 oktober 1965 omstreeks negen uur 's ochtends, onder het motto "Lichte muziek ter begeleiding van uw dagelijkse bezigheden uitgezonden tijdens de werkuren". De uitzendingen vinden plaats op alle dagen van de week, van 9.00 tot 18.00 uur. De 63 uren zendtijd worden verdeeld onder de omroepverenigingen AVRO, KRO, NCRV en VARA. De zender is opgezet als tegenhanger van de destijds enorm populaire zeezender Radio Veronica.
Uitzendtijden
In het begin wordt er alleen overdag uitgezonden, later ook in de avonduren. Vanaf 1972 duren de uitzendingen 1 uur in 's nachts, vanaf 1973 24 uur per dag. Wanneer in 1979 de zenderkleuring wordt ingevoerd gaan de nachtuitzendingen naar Hilversum 1 en wordt er uitgezonden van 7.00 uur (zondag 8.00 uur) tot 0.00 uur.
Verticale programmering
Hilversum 3 maakt veelal gebruik van een zogenaamde verticale programmering. Iedere dag zendt een andere omroep uit, waardoor iedere dag anders klinkt. Zo kennen de jaren 70 de AVRO-maandag, VARA-dinsdag, KRO-woensdag, TROS-donderdag en NCRV-zaterdag. Op vrijdag zendt de EO in de ochtend uit, terwijl de NCRV in de late ochtend en begin van de middag uitzendt en de NOS in de latere middag. VOO heeft tot 1979 één uur zendtijd aan het begin van de avond, wat bij het bereiken van de C-status in de middag wordt uitgebreid, terwijl de VPRO de rest van de avond uitzendt. Op zondag zend de AVRO in de ochtend uit, de NOS in de middag en de KRO in de avond. In tegenstelling tot de vaste tv-avonden die jaarlijks wisselen op 1 oktober blijven de vaste radiodagen ongewijzigd. Enkele radioprogramma's van de NOS worden horizontaal geprogrammeerd, zoals Joost mag niet eten en NOS Maal met Joost den Draaijer en De Avondspits van Frits Spits.
Doordat Hilversum 3 per dag door verschillende omroepen wordt gevuld en er ook kerkdiensten, sportprogramma’s en klassieke muziek wordt uitgezonden, ontstaat het beeld dat de zender geen eigen gezicht heeft. De luisterdichtheid van Hilversum 3 blijft in de eerste jaren ruimschoots achter bij die van Veronica. Nadat Veronica noodgedwongen als zeezender moet stoppen, gaat het marktaandeel van Hilversum 3 omhoog. Al snel wordt het de best beluisterde zender van Nederland.
Bekende diskjockeys en programma's
De KRO is de eerste omroep die op Hilversum 3 uitzendt. Henk Terlingen (bekend geworden als Apollo Henkie doordat hij de eerste maanwandeling van commentaar voorziet), Henk Bongaarts (alias Henk van Dorp), Ted de Braak, Bob Bouber, Johnny Hoes, Donald de Marcas en Henk Bouwman maken programma's voor de KRO.
Meta de Vries, Cees van Zijtveld en Krijn Torringa presenteren voor de AVRO. Ook het populaire Muziek Mozaïek van Willem Duys is te horen op Hilversum 3. Ad Visser presenteert op 15 mei 1968 voor het eerst Superclean Dreammachine. Hein Simons maakt met ingang van 2 april 1979 zijn entree op Hilversum 3 als presentator van AVRO Showparade. In dit programma ligt vooral de nadruk op Duitse schlagers. Op 1 juni 1981 is Hein uitgedraaid op de nationale popzender.
Een populaire dag is de TROS-donderdag met programma’s als De Havermoutshow van Tom Mulder, de Tipparade met Hugo van Gelderen en De Nederlandse Top 40 en Soulshow van Ferry Maat.
Op de vrijdag zendt Veronica in de jaren 80 uit met diskjockeys als Lex Harding, Erik de Zwart, Bart van Leeuwen en Jeroen van Inkel.
De KRO zendt vanaf januari 1971 Adres Onbekend uit. Kees Schilperoort is de eerste presentator van dit radioprogramma waarin luisteraars op zoek gaan naar vrienden of familieleden die zij uit het oog zijn verloren. De KRO ondervindt op woensdag concurrentie van VOO die op die dag op Hilversum 1 een alternatief aanbiedt met populaire muziekprogram's zoals Muziek terwijl u werkt en Nederland Muziekland. De KRO verplaatst in oktober 1984 de vaste woensdag naar de zondag.
Diskjockey Eddy Becker verruilt op 1 oktober 1974 na vijf jaar de VARA voor de NCRV. Hij gaat op Hilversum 3 de Eddy Go Round Show presenteren. Daarnaast presenteert hij voor de NCRV, sinds oktober 1973, een televisieversie van het programma. De NCRV heeft een opmerkelijke hit met het humoristisch radioprogramma de Dik Voormekaar Show. Vanaf januari 1974 presenteren André van Duin en Ferry de Groot de wekelijkse portie chaos en humor op de zender, later gevuld door De Lach-of-ik-Schiet Show. Een eveneens populair programma is Los Vast, dat al sinds de jaren zeventig op Hilversum 3 wordt uitgezonden. Govert van Brakel is de eerste presentator. In 1976 neemt Eddy Becker de presentatie over. Hij wordt opgevolgd door Jan Rietman de ex-pianist van Long Tall Ernie & The Shakers.
Alfred Lagarde werkt sinds 1973 voor de VARA. Vanaf 1976 presenteert hij het hardrockprogramma Betonuur. Het groeit uit tot een van de populairste programma’s van de VARA-dinsdag op Hilversum 3.
De EO die al op vrijdagochtend uitzendt, krijgt nu ook op woensdagochtend uitzendtijd, zodat er op twee ochtenden in de week geen popmuziek klinkt, maar country, gospel en op vrijdagmorgen zelfs geestelijke liederen en psalmen.
De VPRO krijgt op de woensdagmiddag en -avond zendtijd en zendt alternatieve popmuziek uit. In december 1985 krijgt VOO de volle vrijdag en verdwijnt de EO op de ochtend.
Nadat Frits Ritmeester uit Eindhoven een diskjockey-wedstrijd heeft gewonnen, krijgt hij op 30 december 1971 een paar minuten zendtijd in De Theo Stokkink Show bij de KRO op Hilversum 3. Twee jaar later gaat hij als Frits Spits programma’s maken voor de NOS.
Schijven
In de jaren zeventig steken de omroepen de koppen bij elkaar en omarmen gezamenlijk de Troetelschijf, in antwoord op de Alarmschijf van zeezender Veronica. Als Veronica als nieuwe B-omroep de Alarmschijf weer gebruikt op Hilversum 3 wil elke omroep een eigen hittip hebben. Zo zijn er de volgende schijven te beluisteren: op maandag AVRO's Radio en Televisietip, dinsdag VARA's Parkeerschijf, woensdag VPRO's Disque Pop de la Semaine, donderdag TROS' Paradeplaat, vrijdag Veronica's Alarmschijf, zaterdag NCRV's Exclusiefschijf (sinds 1976), later Favorietschijf (vanaf 1978), zondag KRO's Kiesschijf, later Speciale Aanbieding. Frits Spits introduceert in De Avondspits (NOS) de Steunplaat.
Hitparades
Al snel pogen de omroepen een zekere harmonie in de zender aan te brengen. En zo ontstaan er hitparades in vele soorten en maten. Omdat Joost den Draaijer naar Radio Noordzee Internationaal is vertrokken, presenteert Felix Meurders op vrijdag 2 april 1971 voor het eerst de Hilversum 3 Top 30. Deze hitparade van de VPRO wordt al sinds 1969 uitgezonden. Van Kooten kiest voor een Top 30 omdat er 30 platen passen in twee uur zendtijd. Meurders verandert de naam in de Daverende Dertig en vanaf 1974 gaat deze als Nationale Hitparade verder. Buma/Stemra is de samensteller van deze hitparade (NOS) die volgens kenners betrouwbaarder is dan de Top 40, die wordt samengesteld door de grammofoonplatendetailhandel en -industrie, onder auspiciën van de Stichting Nederlandse Top 40.
De TROS zendt vanaf 1974 de Nederlandse Top 40 uit, de opvolger van de Veronica Top 40, inclusief Tipparade en Alarmschijf, totdat de VOO als aspirant-omroep in 1976 de Top 40 weer op zich neemt. Daarop start de TROS de Europarade en de Polderpopparade, tot op 1 juni 1978 de TROS Top 50 start, die in 1985 opzijgeschoven wordt.
De AVRO zit inmiddels ook niet stil: in 1978 duikt de Toppop 30 op, een opiniehitlijst waar fanclubs grote invloed op kunnen uitoefenen. In 1982 stopt de lijst omdat die invloed te groot werd geacht. Om het aantal hitlijstjes nog verder op te voeren, zenden de VARA en de VPRO respectievelijk de Verrukkelijke 15 en De Moordlijst uit.
Zenderkleuring
In 1979 wordt de zenderkleuring ingevoerd, waardoor elke publieke zender een eigen profiel krijgt. Hilversum 1 wordt de zender voor lichte muziek, Hilversum 2 de zender voor het gesproken woord, Hilversum 3 de zender met popmuziek en Hilversum 4 de zender met klassieke muziek. In de winter van 1985 wordt er nogmaals zenderkleuring ingevoerd, waarbij Radio 1 (ex-Hilversum 2) de zender voor nieuws en actualiteiten wordt, Radio 2 (ex-Hilversum 1) de lichte-muziekzender, Radio 4 (ex-Hilversum 4) de klassieke zender en Radio 5 (ex-Hilversum 5, opgericht in 1983) de zender voor o.a. minderheden en gesproken woord. Radio 3 (ex-Hilversum 3) wordt het station met voornamelijk popmuziek; praat- en sportprogramma's moeten verdwijnen. NCRV Zaterdagsport blijft bestaan, aangezien hierin ook popmuziek wordt gedraaid. Een afwijkend programma dat ook mag blijven is De Muzikale Fruitmand met geestelijke liederen en psalmen van de EO.
