Jan Heesemans
| Naam | Jan Heesemans |
| Geboren | Amsterdam, 26 mei 1942 |
| Functies | cameraman, lichtontwerper, omroepbestuurder |
| Bekend van | De Grote Gerard Reve Show, Bruno Maderna's Satyricon en Eurovisie Songfestivals (2x Nederland, 1x Israël) |
| Periode actief | 1964-1992 |
| Werkt samen met | Rob Touber, Wilhelmina Hoedeman, Theo Ordeman, Roland de Groot, Mia Schlosser, Peter Gabriëlse |
Jan Heesemans in de media Oeuvre van Jan Heesemans | |
Voor de tweede generatie televisieregisseurs, “de vernieuwers”, is Jan Heesemans door zijn grote affiniteit met de beeldtaal van avant-gardistische amusements- en culturele programma's een interessant en aantrekkelijk medeschepper in hun creatief team.
Achtergrond en start als cameraman
Heesemans groeit op tussen (foto)journalisten en fotofixeer. Hij woont op het Damrak in Amsterdam boven het fotopersbureau van het ANP waar zijn vader bedrijfsleider is. Na de HBS, School voor de Fotografie, Den Haag (vanaf '89 onderdeel van de KABK) en diensttijd bij de Cavalerie in Duitsland, raadt Timo de Wit (Hoofd Operationele Dienst NTS) hem aan zich te oriënteren bij een televisieprogramma.
Het wordt de Rudi Carrell Show met Esther Ofarim in het Circustheater in Scheveningen. Na een gesprek en beoordeling van zijn fotoportfolio neemt Frans Marks hem aan als cameraman. De camera-opleiding in Kasteel Groeneveld start op 1 april 1964 o.l.v. Arnold van Veluwe, maar al tijdens de opleiding laat Joop Enkelaar Heesemans weten dat hij de groep belichtende cameramensen (belichters, later lichtontwerpers genaamd) gaat versterken. Henk de Rover wordt zijn mentor.
Tijdens seizoen 1965-66 wordt de belichter waarbij Heesemans meeloopt ziek bij de programma-serie Een avondje uit met... Corry (Brokken). Heesemans moet nu de belichting zelfstandig vormgeven. René Sleeswijk, de grote man achter de Snip & Snap Revues en nu nog niet Corry's echtgenoot kijkt mee over de schouder van regisseur Theo Ordeman. Slees is enthousiast.
De dynamische jaren
Amusement
De hechte samenwerking met Theo Ordeman was hiermee geboren: twee maal voor het Eurovisie Songfestival en twee maal een Grand gala du disque.
Met decorontwerper Roland de Groot was de band al hecht sinds de Caterina Valente shows (1967) met regisseur Michael Pfleghar voor het ZDF/AVRO. Roland's zilver/grijs decor van het Eurovisie Songfestival van 1970 wordt door Heesemans voorzien van kleur; als vertrekpunt de kledingkleur van de optredende artiest.
De efficiënte lichtplan-voorbereiding leert Heesemans door de samenwerking met BBC-choreograaf/producer Dougie Squires bij het KRO-jongerenprogramma Waauw (1965-67) met regisseur Tineke Roeffen.
Liesbeth List Show (1969) met Bob Rooyens
In '68 belicht Heesemans met televisievernieuwer Bob Rooyens, Moef Ga Ga (in Kattenburg) wat niet alleen voor hem onstuimig verloopt (Zie dit optreden van The Golden Earring). Samen met Rooyens en decorontwerper Peter Gabriëlse werkt hij ook mee aan onder andere de Liesbeth List Show (1969). Dit programma krijgt de Rose d'Or Montreux Persprijs.
Het team van Rob Touber
In 1969 ontwerpt Heesemans het lichtplan voor het programma Aaah-dèle! (Bloemendaal) met regisseur Rob Touber. Dit is de start van een vrijwel vaste samenwerking met Touber voor het maken van geëngageerd amusement waarin inhoud en vorm met elkaar in evenwicht zijn, zoals onder andere Carte Blanche (1970), Het Oproer Kraait '(1972), Is getekend: Rob Touber (1973) en De Grote Gerard Reve Show (1974). Rob komt zelf met een idee voor een programma en kiest daarbij voor dat specifieke programma zijn ideale creatieve team zoals bijvoorbeeld decorontwerpers Mia Schlosser, Roland de Groot of Peter Gabriëlse, Hoofd Beeld Han van den Broek of Hans Hulscher, video editor Peter Rump en cameralieden zoals Henk Hofland, Lars Hansen, Wouter van Zuylekom en Harry Pelle (allen werkzaam bij het NOS facilitair bedrijf). Tijdens de opnamen van een show met Adèle Bloemendaal waarmee Heesemans een hechte band heeft, komt Touber op 18 april 1975 te overlijden. Heesemans ervaart dit als het einde van een tijdperk.
Cultuur
Dat toneel “anders” moet en kán leert Heesemans in Mickery (Loenersloot) van John van de Rest en later tijdens een bezoek aan de Prix Italia in Verona. Vol nieuwe ideeën ontwerpt hij het licht voor vernieuwende muziekprogramma's van Wilhelmina Hoedeman zoals de serie Eigentijds met Satyricon van Bruno Maderna (1972), Down by the Greenwood Side (1974), maar ook de Eurovisie Kerstmatinees (1973 t/m 1977) en Celtic Requiem van John Tavener en We are not amused, King Singers. Hoedeman vraagt van iedereen meer dan volledige inzet. Heesemans verlangt hetzelfde van zijn groep belichtingstechnici. Dit levert uiteindelijk een zo goed als vaste kern technici op die met de werkdruk en Heesemans overweg kunnen. Vele van hen zullen later bekend worden op dit vakgebied, zoals Hans de Haas, Justus Cornelissen, Theo Houthuijzen en Cor Jacobs.
Cabaret
Met regisseur Jop Pannekoek worden de theatervoorstellingen van Neerlands Hoop (Bram & Freek) voor televisie geregistreerd. Interessant omdat dit een vertaalslag van theaterbelichting naar licht geschikt voor '70-er jaren televisiecamera's (minimaal 1500lux) vereist. Met Pannekoek worden ook avondvullende uitzendingen van Het Simplisties Verbond (Kees & Wim) opgenomen. Gewoonlijk worden de items van Van Kooten en de Bie op locatie met één (film)camera gemaakt maar deze vier programma's kwamen uit een grote TV-studio.
Muzikale wereldsterren en het 4de Eurovisie Songfestival in Israël
Door het programma Music All In (1973-76) van Ralph Inbar, Pim Jacobs en Rogier van Otterloo ontmoet Heesemans vrijwel alle muzikale wereldsterren van dat moment. De programmaformule is niet ingewikkeld maar in verband met de muzikale complexheid wordt hier toch twee volle dagen voor gerepeteerd en opgenomen. Rond het 700-jarig bestaan van Amsterdam wordt in '75 Een Rondje Amsterdam voor de TROS gemaakt. Later inzending voor de Rose d'Or Montreux. Regisseur Ralph Inbar vraagt Heesemans om het licht te ontwerpen voor vier amusementsprogramma's in de Herzliya Studio’s in Israël. Hierdoor wordt Heesemans door de I.B.A. in 1979 gevraagd uitvoerend producent Alex Gilady en decorontwerper Dov Ben David te adviseren en het lichtplan te ontwerpen voor het Eurovisie Songfestival vanuit Jerusalem.
Overige muzikale producties in het buitenland
Met Rob Touber voor SWF Ellis Regina (1972), voor de Bayerischer Rundfunk Lieder zum Zuhören (1973) en Vicky Leandros Show (1974); en De Gulden Zeezwaluw in Knokke 1975 voor de BRT. Met Jop Pannekoek De Lill Lindfors Show 1976 voor de NDR. Met Ralph Inbar in 1977 Stars im Studio (Peter Gordino) voor de SFB.
Reorganisatie (1976-80) en Operationeel Management
Rob Touber is overleden, Bob Rooyens werkt hoofdzakelijk in Duitsland, Ralph Inbar gaat Bananasplit presenteren en productiehuizen gaan de programma's die plots “formats” heten samenstellen. Hierdoor worden ook de geldstromen verlegt. Het NOS Facilitair Bedrijf gaat op de schop, organisatiebureau Berenschot bedenkt een centraal gestuurde organisatie, het veranderingsproces wordt begeleid door Prof. Ir. Drs Willem Vrakking. Deze ziet het geheel als een spannend experiment. Aan de top van de Divisie Televisie Productie begeleidt het Operationeel Management de productiegang langs de diverse productiefasen en langs de verschillende Hoofdafdelingen. Kees Spaan (Raad van Bestuur NOS) benoemt Heesemans met zeven collega's voor de plusminus 64 producties per week. Om dit goed uit te voeren wordt op De Baak te Noordwijk een door Ruud Königel op maat gemaakt cursusprogramma gegeven.
Reportage draaiboek Speciale gebeurtenissen Koninklijk Huis
Carel Enkelaar (Hfd. NOS) verzoekt regisseur Rudolf Spoor samen met Heesemans het reportage draaiboek voor de begrafenis van Koningin Wilhelmina (1962) anno 1980 een update te geven. Dit wordt gevolgd door de geheime voorbereiding van de reportage Aankondiging van de abdicatie van Koningin Juliana op Paleis Soestdijk (zie het boek “Ooggetuige” van Enkelaar) en later het Dankprogramma (na de kroning) van Koningin Beatrix.
Advies
De VARA vraagt Heesemans in 1984 te onderzoeken of het technisch mogelijk is een groot amusementsprogramma getiteld Sterrenshow met Willem Ruis te maken vanuit een circustent. Een werkbezoek met Hub Berkers, Mark Jansen en Hans Peters naar Italië volgt om dit te onderzoeken en advies uit te brengen.
Internationale Sportevenementen
Binnen het Operationeel Management kiest Heesemans bewust voor sport anders dan zijn vroegere interessegebied amusement en cultuur. Onder zijn operationele verantwoordelijkheid vallen: F1 Grand Prix 1978-82 in Zandvoort, het WK Wielrennen 1979 te Limburg, het NK Wielrennen 1980 te Geulle, het WK Schaatsen Sprint 1982 in Alkmaar, de Dutch TT in 1982, 1983, 1984 in Assen en het WK Schaatsen Dames 1984 te Deventer.
Stichting Olympische Spelen Amsterdam 1992
Kees Spaan, lid van de Raad van Bestuur NOS, vraagt Heesemans in 1984 om Hoofd Media Voorzieningen van de Stichting Olympische Spelen Amsterdam 1992 te worden met als taak: het Media hoofdstuk BidBook maken (inclusief financiële verantwoording). Daarbij ook de productie van promotie- en voorlichtings audio-visuals, te verzorgen. Daaronder vallen onder meer een productie van Frans Weisz getiteld Meeting Place Amsterdam, een dagelijks journaal gemaakt door Marijn de Koning tijdens het 90ste IOC Congres in Oost-Berlijn 1985; en de audio-visuele presentatie tijdens het 91ste IOC-congres te Lausanne 1986 waar op 17 oktober de keuze van Samaranch uiteindelijk op Barcelona valt.
Het afscheid
Bij het NOS facilitair bedrijf is er na jaren afwezigheid het nodige veranderd. De saneerders Egbert Horstra en Pieter Porsius krijgen de leiding van het bedrijf dat in 1988 omgedoopt wordt tot NOB. Heesemans kan zich slecht vinden in de manier van bedrijfsomvorming die later in de pers zou worden omschreven als tiranniek en destructief. In 1992 neemt Heesemans afscheid van de omroep.
Overige werkzaamheden
- 1988-1989 Gedetacheerd als directeur van het NILO (Nederlands Instituut voor Lokale Omroep)
- Gastdocent Opleidingsinstituut Santbergen
- Spreker Productie Seminar "Film & Televisie" van NOS Opleidingen, 1-5 mei 1984
In de collectie van Beeld & Geluid
In 2021 schonk Heesemans een aantal lichtontwerpen en aanverwante productiedocumenten aan Beeld & Geluid.
- 5 boekjes inzake kleur en licht voor de NTS bedrijfsopleiding
- Lichtontwerp Eurovisie Songfestival (NOS, 1970)
- Lichtontwerp Grand gala van de Nederlandse plaat (NCRV, 1970)
- Lichtontwerp Grand gala du disque (AVRO, 1970)
- Lichtplan voor Piste (KRO, 1970)
- Lichtontwerp en map met productieplannen Grand gala du disque populaire (NCRV, 1972)
- Lichtplannen diverse Eurovisie kerstconcerten ((1973-1977)
- Lichtontwerp Grand gala du disque (1974) en decorschets van Roland de Groot
- Lichtplan Ultimos Ritos van John Taverner (NOS & BBC, 1974)
- Lichtplan Omzien in wrok (John Osborne KRO, 1977)
- Lichtplan Music all in (TROS)
- Lichtplan show Johnny Kraaijkamp (TROS)
De stukken zelf en contextinformatie over de programma's en lichtontwerpen zijn te zien op Vormvanvermaak.nl
