NOS Journaal-televisievormgeving
1956-1958
| Beschikbaar in archief | Beeld en Geluid |
| Externe info | het eerste NTS journaal op YouTube |
De eerste leader van het NTS Journaal is een montage van filmbeelden met daaroverheen een animatie van zendstralen. Het fragment met de balletdanseres moet op aandringen van de NCRV worden verwijderd. Wie de montage en animatie heeft gemaakt is niet duidelijk. Vermoedelijk hebben Carel Enkelaar en Roel Renssen, de hoofdredacteur en eerste medewerker van het journaal de leaderfilm bij Multifilm in Haarlem gemaakt in samenwerking met filmcutter Ton Majoor. De muziek is gecomponeerd door Dolf van der Linden en gespeeld door het Metropole Orkest. De openingstune eindigt met een gong en dit geluid zal in de jaren erna een van de meest constante elementen zijn van de NOS journaal-vormgeving.
De nieuwslezer leest zijn teksten live voor terwijl de filmreportages in beeld zijn en hij komt in de regel niet in beeld. Er is dus zodoende geen decor. Het weerbericht wordt vooraf gegaan door een opname van een weerhuisje met muziekje. De weerman tekent de kaarten live in beeld in met lippenstift omdat dat, in tegenstelling tot krijt, geen geluid maakt en goed zichtbaar is voor de kijker thuis. De kaarten zitten in een driehoekige raamwerk op een standdaard die de weerman kan draaien. Ook de weerman is niet in beeld, kijkers zien alleen zijn arm.
1958-1969
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
Begin 1958 vervangt men de lange filmleader door een korte titelkaart met de programmatitel in een cursief lettertype in een donkergrijze cirkel. Het weekoverzicht, dat op 7 mei 1959 voor het eerst te zien is, heeft een eigen leader, ook met een cirkel en dezelfde typografie. Men gebruikt ook een andere titelkaart die min of meer gelijk is aan de eindetitel uit 1956 met het NTS-logo en de 'geschilderde' letters. Er is nog een derde titelkaart bekend met een grafisch ontwerp van Ton Holst en mogelijklijk zijn er meer variaties geweest tussen 1958 en 1969. Bij de titelkaarten is geen muziek meer te horen, alleen de gong. Harry de Groot componeert een eindtune die op 6 april 1965 voor het eerst te horen is.
In de loop van de jaren zestig stapt men gelijdelijk af van het idee dat de nieuwslezer buiten beeld moet blijven. Van actuele gebeurtenissen zijn niet altijd film-reportages beschikbaar. Het filmen zelf, transport van de banden, het ontwikkelen en monteren van film kost nu eenmaal tijd. Daarom is de nieuwslezer vaker in beeld. Hij of zij zit dan aan een tafel met op de achtergrond een gestileerde wereldbol. In oktober 1966 verhuist de nieuwsstudio van Bussum naar Studio Santbergen in Hilversum. Daar komt achter de presentatoren een 'doorzicht projectiescherm' waarop met een glasdia-projector (stills) en een eidophor (bewegend beeld) geprojecteerd kan worden. Meestal worden hier abstracte patronen voor gebruikt.
De presentatie van de nieuwslezers wordt daarnaast afgewisseld met foto's en grafische beelden, zoals landkaarten, tabellen en live-animaties. De grafici van de Afdeling Grafisch Ontwerp van de NTS draaien in toerbeurt 'journaal-diensten' en maken, soms op het laatste moment, de benodigde grafiek.
 | ||
 Eugenie Herlaar in decor met gestileerde wereldbol, ca 1965 |
 Eugenie Herlaar in het decor met background-projection, oktober 1966 |
 |
 |
1969 - 1973
| Beschikbaar in archief | [ Beeld en Geluid] |
Nadat de NTS en de NRU in 1969 fuseren tot de NOS, verandert per 29 mei niet alleen de naam, maar ook de vormgeving van het journaal. Het NOS journaal opent met de gong, het nieuwe NOS-logo van Johan Volkerijk en een schreefloze letter. Het journaal gaat vanaf 1 april 1970 in kleur uitzenden en dat betekent dat er gebruik gemaakt kan worden van chroma-key. De nieuwslezer zit voor een blauw scherm waar de regisseur een foto, grafiek of bewegend beeld in kan monteren.
De weermannen van de KNMI zijn al enige tijd niet meer in het journaal te zien. De nieuwslezer leest nu de tekst die het KNMI aanlevert.
 |
 | |
 |
1975 - 1979
| Beschikbaar in archief | [ Beeld en Geluid] |
In 1975 opent het journaal nog steeds met een gongslag en het NOS-logo, het "journaal' is in een iets moderner lettertype gezet en er is wat meer kleur toegevoegd. De eindleader heeft een vrolijke tune, deze is gecomponeerd door Jerry van Rooyen.
In 1975 wordt het blauwe scherm vervangen door een beige wand met een ruimtelijk patroon van vierkante blokjes, de ontwerper hiervan is vermoedelijk Herman Coenen. Links van de nieuwslezers is een blauwe titelkaart opgehangen voor chroma-key. Ongeveer een jaar later vervangt men het geblokte wandje door een effen beige wand met chroma-key blauwe uitsparing.
John van Hest van de grafisch afdeling gaat zich toeleggen op de vormgeving van de dagelijkse grafiek bij het journaal. Er komen voorbedrukte kaarten waar fotografisch of met letraset teksten bij gezet worden, voorheen moesten de kaarten steeds opnieuw met de hand geschilderd of uitgesneden worden.
 |
 |
 |
 |
 |
1980 - 1985
| Beschikbaar in archief | [ Beeld en Geluid] |
| Externe info | compilatie van Will Bakker op YouTube |
In 1980 krijgt het NOS journaal een nieuwe leader, eindleader en een nieuw decor. De openings- en eindeleader zijn ontworpen door Will Bakker van de Afdeling Grafisch Ontwerp. De openingsleader bestaat uit een wereldkaart, opgebouwd uit dikke en dunne horizontale lijnen die in elkaar grijpen, het NOS-logo en gele letters. In de eindeleader 'klappen' de landkaart en de titels om de verticale as weg. Dit effect is uitgevoerd bij productiebureau Molinaire in Londen, het enige bedrijf dat destijds het gewenste effect kon maken.
Het 8 uur journaal heeft een leader van ongeveer 10 seconden en eindigt met de gong. Alle andere journaals openen met een korte leader met daaronder het geluid van de gong. De tune voor bij eindeleader is voor alle journaals gelijk. De componist is vermoedelijk Jerry van Rooyen.
Het decor bestaat uit een effen wand met een ronding en een gestroomdlijnde inkeping waar met de chroma-key-techniek titelkaarten van het journaal zelf, landkaarten of foto's horend bij de nieuwsitems getoond worden. De decorontwerper is mogelijk Herman Coenen.
De journaaldiensten van de grafisch ontwerpers stoppen, John van Hest van NOS Grafisch Ontwerp wordt gedetacheerd bij het journaal. Hij en enkele freelance grafici komen op de redactie te werken en verzorgen daar de dagelijkse nieuwsgrafiek, zoals de landkaarten, foto's met titels en de weerkaarten.
 |
||
 | ||
 |
 |
Half zes journaal 1984
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
Het Half zes journaal gaat op 1 oktober 1984 van start. Dit journaal begint met een eenvoudige titelkaart, een gesproken aankondiging en het geluid van de gong. Het programma is gericht op gezinnen en is informeler dan het 'gewone' journaal. Het decor onderscheidt zich door het patroon van het half zes-logo en de ronde tafel met kranten. Het ontwerp is van Monique Korteweg.
1985 - 1987
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Externe info | Compilatie van Will Bakker op YouTube |
In februari 1985 krijgt het NOS Journaal een nieuwe vormgeving. De leader, een animatie van twee in elkaar draaiende wereldbollen, is wederom ontworpen door Will Bakker. In de eindleader zien we ook de twee wereldbollen met in kapitalen "Einde". Die letters verdwijnen in een latere versie. De animatie is gemaakt bij Antics Studio in Amsterdam op het animatieprogramma Antics van Alan Kitching. De tune is van Jerry van Rooyen en gespeeld door het Metropole Orkest.
Om de presentatie te verlevendigen start het journaal met duo-presentatie. Twee journaallezers zitten aan één desk voor een chroma-key blauwe wand. Op deze wand projecteert men in de regie een beige wand met horizontale banen en de titelkaarten. De achtergrond is zodoende in de standaard medium close-up voor beide presentatoren gelijk, wat betekent dat de regie niet kan schakelen tussen de twee. Ook de nieuwslezers zijn niet erg tevreden met duo-presentatie, dus na de zomer van 1985 keert men weer terug naar één presentator. Het decor is ontwikkeld door Herman Coenen en Nick de Weerd.
Zij ontwerpen ook een nieuwe set voor de weermannen van het KNMI. Achter een grote uitspraring in de wand met de kenmerkende banen, kunnen verschillende kaarten geschoven worden. Dit gebeurt handmatig door de toneelmeester. De weericonen, die Will Bakker voor de vorige nieuws-vormgeving ontwierp, zijn nu magnetisch en worden in beeld op de kaarten geplakt. In de korte journaals leest de nieuwspresentator het weer.
Het decor van het Half zes journaal, gestart in 1984, wordt aangepast om beter aan te sluiten bij dat van het 8 uur journaal.
|
| ||
 |
||
 |
1987 - 1988
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
Deze vormgeving is anderhalf jaar in gebruik en ontwikkeld door NOB Design, onder leiding van art-director Carlo Delbosq. Delbosq gaat voor het eerst de vormgeving van leader, tune en decor in samenhang ontwikkelen. Hij is als artdirector verantwoordelijk voor het hele vormgevings-pakket. In het team zitten verder Theo Dijkslag en Hans van Woudenberg, paintbox operator Dirk-Jan de Bree, componist Stephen Emmer en decorontwerper Nick de Weerd.
Theo Dijkslag ontwerpt een pakket aan leaders, elk journaal op de dag krijgt een iets andere versie. De leaders zijn gemaakt op de Cubicomp, een computer voor driedimensionale aniamtie bij The Frame, een Amsterdams computer grafisch bedrijf. De leader begint met de gong waarbij het NOS-logo veranderd in een driedimensionale wereldbol, deze verandert door een blinkende cursor in een cijfer. Dit getal geeft aan om welke uitzending het gaat. Delbosq ontwerpt het decor ook op de Cubicomp, Nick de Weerd zorgt ervoor dat het decor gerealiseerd wordt.
Het NOS Journaal begint in 1987 weer met een weekjournaal. Hierin wordt teruggeblikt op het nieuws van de afgelopen week. Deze uitzending heeft een afwijkende leader, de ontwerper hiervan is niet bekend.
|
| ||
1988 - 1994
| Beschikbaar in archief | [ Beeld en Geluid] |
Ondanks dat het vorige pakket nog niet zo lang draait, wil Gerard van der Wulp de nieuwe hoofdredacteur, een nieuwe vormgeving, naar verluid vanwege de komst van Nederland 3. De restyling is wederom onder leiding van art-director Carlo Delbosq met onder andere ontwerpers Ronald Vierbergen, Hans van Woudenberg en componist Stephen Emmer.
De leader bestaat uit balken die rond de aarde zweven, op de balken is bewegend beeld te zien. De driedimensionale animaties worden gemaakt op het computersysteem TDI (Thompson Digital bij het bedrijf Digital Visuals in Amsterdam en in Parijs. De videoediting wordt gedaan door Rob Mooij van postproductiebedrijf VPC. Elk journaal heeft een eigen kleur. In de ochtend zijn de balk in de leader, de streep in het programma-logo en het decor geel. In de loop van de dag wordt dat groen en het 8 uur journaal is blauw. De late journaals zijn roze en rood.
Elke leader heeft daarbij een variatie op de tune van Emmer. De eindleader en tune zijn voor alle journaal gelijk. De gong is verdwenen. De tunes zijn uitgevoerd door het London Symphony Orchestra.
Voor de dagelijkse graphics en het weer wordt de Paintbox geintroduceerd op de journaalredactie. De paintbox is een systeem voor digitale bewerking van (video-)beeld. Bij NOB Design zijn Margot Smeyer een Dick van Stralen verantwoordelijk voor de coördinatie van de dagelijkse journaal-vormgeving. Twee ontwerpers van de voormalige grafische afdeling van de NOS (nu NOB Design) gaat permanent naar het NOS journaal, dat zijn Dick van Stralen, Joop Vermeij en Arie Teunissen.
Nieuw decor 1991
In voorjaar 1991 krijg het NOS journaal een nieuw decor. Tijdens de verbouwing is er een tijdelijk decor met de regiekamer op de achtergrond. De lange bulletins (van 7 en 8 uur) worden uitgezonden vanuit Studio 8. Dit decor kenmerk zich door de schuin oplopende lijnen die zijn aangebracht. De korte uitzendingen komen vanaf de redactie. De ontwerper van dit decor is niet bekend.
1995 - 2001
| Beschikbaar in archief | [ Beeld en Geluid] |
De vormgeving van dit pakket is van artdirector Geert van Ooijen. Verder werken ontwerpers Ronald Vierbergen, Lydia Pees en Dick van Stralen aan het pakket. De leader voegt drie losse elementen samen: headlines, de stem en de gong. De verbeelding van de gong uit de leader wordt ook verwerkt in het decor van Dirk Debou en Andre Postma.
De differentiatie tussen de verschillende journaals blijft aanwezig in het verschil in kleur van de leader en de tunes verschillen ook van elkaar. Nieuw is de opbouw; na de aankondiging, gong en een openingsbeeld van een paar seconden volgen de 'headlines', korte fragmenten uit het aankomende journaal. Het weerbericht heeft weer een eigen bumper en tune gekregen.
Voor het eerst wordt de programma-vormgeving van alle NOS-programma's gelijkgeschakeld. Naast de vormgeving voor de journaals, ontwikkelt het team van Van Ooijen dus in dezelfde stijl en opzet ook decors, leaders en tunes voor het Jeugdjournaal, Studio Sport, NOS Actueel en NOS Den Haag vandaag.
In de openingstune laat componist Stephen Emmer de gong weer terugkomen. Voor de tune haalt Emmer inspiratie uit "A day in the life" van The Beatles en The Nine O'Clock News tune. Hij laat de compositie uitvoeren in de fameuze Abbey Road-studio's, door het London Philharmonic Orchestra. Het Philharmonic heeft maar drie uur nodig om alle 36 tunes te spelen.
2001 - 2005
| Beschikbaar in archief | [ Beeld en Geluid] |
Dit vormgevingspakket is ontworpen door artdirector Lydia Pees van C-Iris (voorheen NOB Design) is samenwerking met ontwerper Ronald Vierbergen. Een aantal elementen uit het vorige pakket zijn behouden, zo staat de wereldbol nog steeds centraal. In reactie op de aanpassing in de huisstijl van de NOS waarbij het logo van Johan Volkerijk uit 1969 gekanteld is, is de wereld in het zelfde schuine perspectief gezet. Er is een korte versie van de leader voor alle andere bulletins dan het 8 uur journaal, maar de vormgeving veranderd in de loop van de dag niet meer van kleur, zoals in de vorige twee pakketten.
Bij het pakket horen ook nieuwe leaders voor alle andere NOS-programma's: Studio Sport, NOS Actueel, het Jeugdjournaal, Den Haag vandaag. Het Jeugdjournaal heeft bijvoorbeeld een knikker in plaats van een wereldbol en bij NOS Actueel is er om de wereldbol geen windroos, maar een klok te zien. Ook de kleuren en de tunes zijn allemaal anders.
De leaders beginnen met de gesproken aankondiging en de gong. De tunes zijn gecomponeerd door het duo JaVa, bestaande uit Robbert van Ark en Sven Jansen. De decors voor de journaals en de andere NOS-programma's zijn ontworpen door Anne-Mari Ahola. Op het achterdoek is een still uit de leader te zien.
.JPG)
.JPG)
2005 - 2012
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Externe info | Lambie-Nairn.com |
Dit ontwerp maakt deel uit van een nieuwe huisstijl van de NOS die in 2005 in gebruik komt. Gelijktijd met de nieuwe huisstijl vindt ook een reorganisatie plaats; de televisie-, radio- en online redactie komen samen.
De huisstijl is een ontwerp van Martin Lambie-Nairn, een Engelse ontwerper die lange tijd verantwoordelijk is voro de vormeving en huisstijl van de BBC. De leaders en decors van alle NOS-programma's krijgen een sterk op elkaar lijkende, logo's. leaders en decors om de herkenbaarheid van de NOS als zendgemachtigde te versterken. In het NOS-logo is de O rood gemaakt, de rode o komt terug in de leaders en in de decors als rode ronde tafel.
Het decor is van Ed Elting die hiervoor een aantal keer voor het NOS journaal de vormgeving verzorgde voor verkiezingsavonden. Het is een licht decor met een combinatie van warm hout en frisse witte wanden waarin LED-verlichting is verwerkt die van kleur kan veranderen. De korte journaals komen vanaf een studio op de redactievloer, het 8 uur journaal komt uit studio 8. Door een handig geplaatste spiegel lijkt het alsof er een lange gang achter de nieuwelezer is, terwijl de studio in werkelijkheid heel ondiep is. Het decor staat namelijk op een ronde draaischijf, achter het journaal-decor staan nog het decor voor het NOS Jeugdjournaal en NOVA.
De tunes voor het hele pakket van nieuwe leaders en bumpers in gecomponeerd door Stephen Emmer.
2012 - heden
| Beschikbaar in archief | [Beeld en Geluid] |
| Externe info | CapeRock.tv |
Dit leaderpakket is een ontwerp van Danny Smit / Cape Rock. Het decor is ontworpen door Fisheye en de tune is van Cablejuice. Opvallende verandering is dat de nieuwspresentatoren in dit decor staand en lopend presenteren. Een groot deel van het decor bestaat uit beeldschermen waarop stilstaande beelden uit het nieuws te zien zijn. Wederom zijn ook de leaders, tunes en decors van de andere NOS-programma's gelijktijdig in deze nieuwe stijl meegenomen.
Nieuw decor 2016
In het najaar van 2016 wordt het decor van het NOS Journaal opgefrist en wordt het gedeeld met Nieuwsuur en het NOS Jeugdjournaal. Tussen augustus en november 2016 is er een tijdelijk decor in gebruik, vanwege een verbouwing in de normale studio. Tijdens de weekdagen is dit het decor van het NOS Sportjournaal en in het weekend is dit het decor van Studio Sport (beiden iets aangepast, onder andere met de kleuren van het NOS Journaal).
